Czym jest zatrucie? Jak wpływa na ludzki organizm? Jak sobie pomóc?

Zatrucie to typ dolegliwości, która występuje stosunkowo często. W większości przypadków zatruwamy się sami, korzystając z produktów lub pokarmów dostępnych w domu. Czasem jednak do pojawienia się zatruć doprowadza ekspozycja np. na szkodliwe substancje w środowisku pracy. Jakie rodzaje zatruć można wyróżnić? Co warto o nich wiedzieć? 

Czym jest zatrucie? 

Zatrucie organizmu to rodzaj zaburzenia, które pojawia się na skutek wprowadzenia do organizmu jakiejś toksycznej substancji. Przykładowo, można się zatruć poprzez: 

• lekarstwa, 
• pestycydy, 
• narkotyki, 
• alkohol, 
• tytoń, 
• nieświeżą żywność, 
• tlenek węgla (z urządzeń grzewczych), 
• metale, 
• produkty gospodarstwa domowego, 
• bakterie salmonelli, 
• gronkowce, 
• jad kiełbasiany, 
• trujące grzyby (np. muchomory sromotnikowe), 
• trujące rośliny.

Rodzaje zatruć 

Zatrucia można dzielić na rozmaite sposoby. Dla przykładu, ze względu na przyczynę zatrucia, można wyróżnić następujące typy: 

• zatrucie umyślne – zazwyczaj chodzi tutaj o zatrucie samobójcze, 
• zatrucie przypadkowe – może pojawić się np. w wyniku spożycia trucizny przez pomyłkę czy też na skutek przebywania w zanieczyszczonym środowisku, 
• zatrucie przemysłowe – występuje na skutek skażenia środowiska, w którym niektórzy pracują, 
• zatrucie chorobowe – obejmuje zatrucia ciążowe oraz bakteryjne. 

Ze względu na czas działania substancji toksycznej, zatrucia można podzielić na: 

• zatrucie ostre – w tym przypadku objawy rozwijają się bardzo gwałtownie, najczęściej w wyniku przyjęcia dużej dawki trucizny, 
• zatrucie podostre – charakteryzuje się tym, że kliniczne symptomy zatrucia są widoczne, ale nie rozwijają się tak gwałtownie, jak przy zatruciu ostrym, 
• zatrucie przewlekłe – symptomy rozwijają się tutaj powoli, są efektem działania określonej substancji w niewielkich dawkach, ale przez długi czas. 

Oprócz tego można wyróżnić dwa rodzaje zatruć, o których warto powiedzieć nieco więcej: 

• zatrucia chemiczne, 
• zatrucia pokarmowe.

Zatrucia chemiczne 

Zatrucia chemiczne to stany wywoływane przez toksyczne substancje chemiczne. Pojawiają się stosunkowo rzadko, a ich przyczyną jest przedostanie się do organizmu wspomnianych związków przez układ trawienny lub oddechowy, a także przez skórę. To wyjątkowo niebezpieczny rodzaj zatruć, wymagający najczęściej natychmiastowej interwencji lekarskiej. Najczęstsze objawy zatruć chemicznych to: 

• nudności, 
• duszności, 
• bóle w klatce piersiowej, 
• uszkodzenie skóry, 
• alergie skóry, 
• bóle i zawroty głowy, 
• utrata przytomności, 
• oparzenia chemiczne, 
• podrażnienie ust, oczu, nosa i gardła. 

Aby uniknąć tego typu zatruć, warto zwracać uwagę na piktogramy umieszczane na opakowaniach. Jakie środki zazwyczaj wywołują omawiane dolegliwości? Mogą to być produkty przeznaczone do mycia, sprzątania, płukania tkanin, prania, a także preparaty przywracające drożność rur. Jeżeli jesteś narażona na zatrucie chemiczne w pracy, zawsze pamiętaj o przestrzeganiu procedur BHP. Bardzo częste jest także zatrucie tlenkiem węgla – w tym przypadku profilaktycznie należy wietrzyć kuchnię oraz łazienkę (jeżeli masz termę), a najlepiej cały dom.

Zatrucie chemiczne – pierwsza pomoc 

1. Należy wypłukać jamę ustną, nawet kilkakrotnie.
2. Nie można prowokować wymiotów, aby nie narażać dróg oddechowych oraz pokarmowych na oparzenia. 
3. Można pić wodę małymi łykami – to pozwoli rozcieńczyć środek chemiczny znajdujący się w żołądku. 
4. Jeśli dojdzie do konieczności prowadzenia resuscytacji, należy ograniczyć się do uciskania klatki piersiowej, ponieważ wykonywanie sztucznego oddychania może być niebezpieczne. 
5. Trzeba zadbać o to, aby – jeśli jest się osobą towarzyszącą – samemu nie zostać poszkodowanym. 
6. Konieczne jest natychmiastowe wezwanie karetki.

Zatrucia pokarmowe 

Osobną kategorią, jeśli chodzi o zatrucia, jest zatrucie pokarmowe. Ile trwa ono w większości przypadków? Często występuje od 30 do 60 minut od posiłku, choć czasem daje objawy dopiero po dobie lub dwóch. 

Wyróżnia się następujące rodzaje zatrucia pokarmowego: 

• zatrucie bakteryjne – jest efektem działania komórek bakterii i ich toksyn w pożywieniu; jego wystąpieniu sprzyja niewłaściwa higiena, nieodpowiednie przechowywanie produktów czy też spożywanie przeterminowanej żywności, 
• zatrucie grzybicze – jest to zatrucie o charakterze przewlekłym, które powstaje w wyniku spożycia produktów zaatakowanych przez grzyby; warto wiedzieć, że pokarm, na którym pojawia się zielony nalot, jest w całości wypełniony toksynami powstałymi w wyniku powstawania pleśni, a nie tylko z wierzchu i nie należy go spożywać, 
• zatrucie wirusowe – w sytuacji, gdy dochodzi do zakażenia wirusami, pojawia się zapalenie żołądka i jelit, którego głównego objawami są wymioty oraz biegunka, 
• zatrucie pasożytnicze – spowodowane jest obecnością pasożytów w organizmie, najczęściej są to tasiemce, owsik ludzki, glista ludzka, włosogłówka oraz węgorek jelito; do zakażenia pasożytami dochodzi najczęściej w wyniku nieodpowiedniej higieny, a więc kiedy nie myjesz owoców i warzyw lub spożywasz surowe mięso z niesprawdzonego źródła. 

Najczęstsze objawy zatrucia pokarmowego to: 

• nudności, 
• wymioty, 
• bóle brzucha, 
• bóle głowy, 
• osłabienie, 
• odwodnienie, 
• gorączka, 
• skurcze brzucha, 
• bóle mięśni, 
• dreszcze. 

W przypadku wyjątkowo ciężkich zatruć pokarmowych może również dojść do: 

• ślinotoku, 
• zaburzeń widzenia, 
• zaburzeń świadomości, 
• przyspieszenia akcji serca, 
• problemów z połykaniem. 

Co jeść przy zatruciu pokarmowym? Na początku najlepiej spożywać kleiki gotowane na wodzie, a potem lekkostrawne dania. Możesz jeść sucharki, chrupki kukurydziane, kisiel, a także pić słodzoną herbatę. Nie zapomnij również o wodzie mineralnej lub dodatkowych elektrolitach. Wbrew powszechnej opinii, nie należy w takim przypadku stosować głodówki. 

Leczenie zatruć 

W przypadku zauważenia poważnego zatrucia należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Nie należy samodzielnie wywoływać wymiotów. Najważniejsze jest to, aby jak najszybciej ocenić stan chorego. Następnie lekarze najczęściej stosują wielokierunkowe leczenie podtrzymujące, wykorzystując przy nim szeroką gamę technik. Czasami wykonuje się również płukanie żołądka, zwłaszcza przy zatruciach lekami. 

Niekiedy rekomenduje się przyjęcie węgla leczniczego, który warto mieć zawsze w domu – jest dostępny w aptekach bez recepty. Umiejętnie wiąże się on z różnymi substancjami i tym samym zmniejsza stężenie toksyn w organizmie. Węgiel leczniczy należy do tzw. nieswoistych odtrutek, które działają niezależnie do przyczyny zatrucia. Istnieją jednak również odtrutki swoiste, jak muskaryna czy flumazenil, które wykorzystuje się jedynie w konkretnych przypadkach. Żadnych odtrutek nie należy przyjmować bez konsultacji z lekarzem. 

Jak zatem widać, sposób postępowania w przypadku wystąpienia powyższych objawów zawsze przebiega stosownie do rodzaju zatrucia, a także do jego przebiegu. W większości przypadków dotykają cię z pewnością lekkie zatrucia pokarmowe – w takiej sytuacji najważniejsze jest, abyś wdrożyła odpowiednią dietę, zadbała o porządne nawodnienie, a także o odpoczynek i w razie pogorszenia stanu skonsultowała się ze specjalistą. 

Bibliografia 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1743253/ [dostęp 13.03.22]. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3813891/ [dostęp 13.03.22]. 
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6996652/ [dostęp 13.03.22]