Zatrzymanie moczu – sprawdź, kiedy należy szukać pomocy 

Zatrzymanie moczu to sytuacja, kiedy trudne lub wręcz niemożliwe jest opróżnienie pęcherza w trakcie oddawania moczu. Stan taki może pojawić się nagle (w trybie ostrym) lub trwać przez dłuższy czas, co określamy jako przewlekłe zatrzymanie moczu. Jakie są objawy zatrzymania moczu? Jak wygląda diagnostyka? Zapraszam do lektury artykułu, w którym wyjaśniam te kwestie.

Zatrzymanie moczu – jakie są rodzaje? 

W przypadku ostrego zatrzymania moczu nagle pojawia się trudność w opróżnieniu pęcherza, co prowadzi do jego szybkiego wypełnienia i przepełnienia. W tym przypadku mocz najczęściej zatrzymuje się całkowicie. Przewlekłe zatrzymanie moczu to stan, kiedy problem utrzymuje się przez dłuższy czas. Tutaj jednak jesteśmy w stanie częściowo opróżnić pęcherz. Po mikcji w narządzie pozostaje około 100 ml płynu.

Przyczyny zatrzymania moczu 

Przyczyny zatrzymania moczu mogą być różnorodne, wszystkie zostały omówione poniżej. 

Niedrożność cewki moczowej 

Jedną z przyczyn omawianej patologii mogą być problemy z drożnością cewki moczowej, czyli występowanie przeszkody, która blokuje lub utrudnia odpływ moczu z pęcherza. Najczęściej jest to konsekwencją następujących schorzeń: 

• łagodny rozrost prostaty lub rak prostaty, które powodują ucisk na cewkę moczową u mężczyzn; 
• zwężenie cewki moczowej na skutek urazu, infekcji lub jako powikłanie urologicznych zabiegów endoskopowych; 
• kamica moczowa, gdzie odpływ moczu blokują kamienie; 
• wypadanie narządu rodnego u kobiet, na którego skutek macica oraz pęcherz moczowy tracą swoje fizjologiczne położenie i zaczynają uciskać na cewkę moczową; 
• przewlekłe zaparcia, kiedy to odbytnica wypełniona twardą masą kałową uciska na kanał cewki; 
• masywne krwawienia do dróg moczowych, spowodowane głównie przez guz lub uraz. W wyniku obfitego krwawienia w pęcherzu moczowym zaczynają tworzyć się skrzepliny krwi, które blokują odpływ moczu przez cewkę moczową. 

Osłabienie mięśni pęcherza 

Kolejną przyczyną może być osłabienie mięśni pęcherza. Najczęściej dzieje się to wskutek starzenia się organizmu lub utrudnionego odpływu moczu przez cewkę moczową, przez co rozciąga się jego mięśniówka. To z kolei sprawia, że włókna mięśniowe nie kurczą się w pełni, a w konsekwencji pęcherz nie jest w stanie opróżnić się całkowicie. 

Zaburzenia regulacji nerwowej 

Oddawanie moczu odbywa się na drodze regulacji nerwowej. Zaburzenia w tym procesie mogą pojawić się wskutek następujących sytuacji: 

• poród drogą pochwową – dolegliwości ustępują w ciągu kilku dni, 
• udar mózgu, 
• stwardnienie rozsiane i choroby mózgu, 
• uraz miednicy, 
• cukrzyca, 
• wada wrodzona (np. przepuklina mózgowo-rdzeniowa). 

Stosowanie leków 

Niektóre leki, np. przeciwhistaminowe stosowane w leczeniu alergii, przeciwbólowo-rozkurczowe, przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne, zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz opioidy mogą zaburzać proces oddawania moczu. Ryzyko tych zaburzeń jest większe u osób, które już borykają się z problemami z opróżnianiem pęcherza, na przykład z powodu schorzeń prostaty.

Zatrzymanie moczu – jak często występuje? 

Zatrzymanie moczu to problem, który często towarzyszy procesowi starzenia się. Wraz z wiekiem istnieje większe ryzyko wystąpienia tej dolegliwości. U osób starszych zwykle związane jest to z występowaniem różnych chorób towarzyszących, wpływających na funkcjonowanie układu moczowego. W przypadku mężczyzn w wieku 70 lat zatrzymanie moczu może pojawić się u 1 na 10 z nich, natomiast po osiągnięciu 80. roku życia dotyka już 1 na 3.

Jak można rozpoznać zatrzymanie moczu? Typowe objawy 

Ostre zatrzymanie moczu jest stanem, który objawia się nagle, w sposób niezwykle uciążliwy. Osoba dotknięta tym problemem odczuwa pilną potrzebę oddania moczu, jednak nie jest w stanie tego zrobić. Uczucie przepełnionego pęcherza towarzyszy stałemu, silnemu bólowi w dolnej części brzucha. Przewlekłe zatrzymanie moczu może przebiegać mniej dokuczliwie. Objawy często pozostają niezauważone przez chorego. Do najczęstszych symptomów należą tutaj: 

• potrzeba częstego oddawania moczu, 
• trudność w rozpoczęciu oddawania moczu, co często objawia się wąskim i słabym strumieniem moczu, 
• naglące parcie na pęcherz moczowy, 
• uczucie, że pęcherz nie został w pełni opróżniony, 
• nietrzymanie moczu – popuszczanie kropli moczu w sposób ciągły. 

Warto zaznaczyć, że zakażenie układu moczowego często jest pierwszym objawem przewlekłego zatrzymania moczu. Infekcja objawia się gorączką i dolegliwościami dyzurycznymi lub nawet problemami z nietrzymaniem moczu. Ta patologia może mieć poważne konsekwencje, w tym trwałe uszkodzenie nerek, zwane nefropatią zaporową. Objawia się ono zwiększonym stężeniem kreatyniny we krwi.

Co zrobić, gdy pojawią się objawy zatrzymania moczu? 

Ostre zatrzymanie moczu to poważny stan, który wymaga natychmiastowego leczenia. Jeśli doświadczasz objawów opisanych powyżej, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem rodzinnym, urologiem lub udaj się na oddział ratunkowy. Jeśli dokuczają ci łagodne, przewlekłe problemy z oddawaniem moczu, zawsze warto zwrócić się do lekarza rodzinnego w celu przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych.

Jak lekarz diagnozuje zatrzymanie moczu? 

Ostre zatrzymanie moczu diagnozuje się na podstawie objawów zgłaszanych przez pacjenta. Podczas badania palpacyjnego brzucha lekarz może wyczuć powiększony, bolesny pęcherz moczowy, wypełniający przestrzeń pomiędzy spojeniem łonowym a pępkiem. U wszystkich pacjentów z zatrzymaniem moczu przeprowadza się dodatkowo badanie per rectum, a u kobiet także badanie ginekologiczne. 

W przypadku przewlekłego zatrzymania moczu diagnozę potwierdza się, obserwując zaleganie moczu w pęcherzu po próbie oddania moczu. Objętość zalegania można określić przy pomocy badania ultrasonograficznego pęcherza lub po wprowadzeniu cewnika do pęcherza i pomiarze objętości moczu, który spływa przez cewnik. Aby wyjaśnić przyczyny zatrzymania moczu, można wykonać następujące badania dodatkowe: 

• cystoskopia, 
• uroflowmetria, 
• uretroskopia, 
• tomografia komputerowa, 
• badanie urodynamiczne. 

Dzięki tym badaniom można dokładnie ocenić stan układu moczowego i określić, co jest źródłem problemu z oddawaniem moczu. 

 Bibliografia: 

1. Buczyński A. Z., Zatrzymanie moczu u kobiet, Borgis – Nowa Medycyna 2000, 5.
2. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15427-urinary-retention [dostęp 03.11.2023].
3. Serlin D. C., Heidelbaugh J. J., Stoffel J. T., Urinary retention in adults: evaluation and initial management, American Family Physician 2018, 98 (8): 496-503.
4. Kocznur K., Postępowanie w przypadku całkowitego i częściowego zatrzymania moczu, Przegląd Urologiczny 2010, 61 (3).