Zespół Aspergera – objawy i przyczyny. Jak przebiega u dorosłych i dzieci?

Zespół Aspergera należy do łagodnych zaburzeń mieszczących się w spektrum autyzmu. Bywa określane mianem „łagodniejszej formy autyzmu”. Polega ono – przede wszystkim – na upośledzeniu umiejętności nawiązywania kontaktów oraz budowania relacji. Osoby z zespołem Aspergera mają też problem z dostosowaniem się do społecznych norm. Ten rodzaj zaburzenia lekarze diagnozują zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

Spis treści

Co to jest zespół Aspergera?
Zespół Aspergera – objawy ogólne
Zespół Aspergera – objawy u dzieci
Zespół Aspergera – objawy u dorosłych
Zespół Aspergera – przyczyny
Kto diagnozuje zespół Aspergera?
Zespół Aspergera – test AQ i M-CHAT
Zespół Aspergera – terapia i leczenie
Autyzm i zespół Aspergera
Zespół Aspergera – znani ludzie

Co to jest zespół Aspergera?

Zespół Aspergera (ang. Asperger’s Syndrome, AS) to zaburzenie, które po raz pierwszy zostało opisane w 1944 r., przez lekarza pediatrę, Hansa Aspergera. Zauważył on w pewnym momencie, że istnieje grupa dzieci, która – pomimo prawidłowej mowy i dobrze rozwiniętych zdolności poznawczych – ma duży problem w kontaktach społecznych. Warto wiedzieć, że podobne objawy zauważono również u samego Hansa Aspergera i to już w wieku dziecięcym, a pierwszą nazwą, którą nadał on omawianemu syndromowi była „psychopatia autystyczna”.

Zespół Aspergera należy do grupy zaburzeń określanych mianem „spektrum zaburzeń autystycznych”. Objawiają się one m.in. trudnościami z komunikacją oraz słabo rozwiniętymi umiejętnościami społecznymi. Cechują się również charakterystycznymi, nieelastycznymi i powtarzalnymi wzorcami zachowań.

Zespół Aspergera – objawy ogólne

Zaburzenie może objawiać się na wiele sposobów – nieco inaczej wyglądają jego symptomy u dzieci i nieco inaczej u samych dorosłych. Można jednak wyróżnić główne objawy zespołu Aspergera, są to:

problemy z wyrażaniem własnych emocji,
nietypowe zachowania na każdym etapie rozwoju,
ponadprzeciętne zainteresowanie wybraną tematyką,
nieprawidłowa intonacja głosu,
problemy ze zrozumieniem sarkazmu i ironii,
dosłowne rozumienie metafor,
zaburzenia empatii, trudności z przyjęciem cudzego punktu widzenia,
specyficzna mowa (często wręcz barokowa, czasem niedbała i szybka),
trudności w wykonywaniu zadań manualnych,
problemy z akceptacją zmian,
nadwrażliwość sensoryczna (na hałas, dotyk, zapach, fakturę).

Zarówno dzieci, jak i dorośli z zespołem Aspergera mają problemy z adaptacją i ważne jest dla nich stałe powtarzanie określonych czynności. Kiedy coś nie idzie zgodnie ich z planem lub w ich harmonogramie pojawia się coś nieoczekiwanego, chory jest zestresowany i czuje się zagubiony.

Przy zespole Aspergera agresja może, ale nie musi, być objawem współwystępującym. To samo dotyczy niezgrabności ruchowej czy też zaburzeń motorycznych. Czasem może wystąpić również dyspraksja, która objawia się trudnościami w wykonywaniu określonych ruchów. Wraz z zespołem Aspergera często występują również:

zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD),
bezsenność,
tiki nerwowe,
zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.

Warto zaznaczyć, że osób z zespołem Aspergera nie występują żadne nietypowe cechy fizyczne, a jedynie odmienne zachowania.

Zespół Aspergera – objawy u dzieci

Zaburzenie u dzieci można rozpoznać na podstawie takich objawów, jak:

brak chęci do nawiązywania kontaktów z rówieśnikami,
trudności w nawiązywaniu kontaktów,
chęć przebywania raczej w towarzystwie dorosłych niż dzieci,
brak chęci angażowania się w zabawy z rówieśnikami,
brak potrzeby dzielenia się z innymi ludźmi swoimi doświadczeniami,
trzymanie się sztywnych rytuałów,
narzucanie innym określonych rytuałów,
problemy z właściwym zachowaniem się w określonych sytuacjach.
posiadanie ograniczonych zainteresowań,
problemy z utrzymywaniem bliskiego kontaktu fizycznego.

Zespół Aspergera to zaburzenie, które dotyka dzieci zarówno z niskim, jak i wysokim ilorazem inteligencji. Co więcej, występuje ono niekiedy razem z zespołem sawanta, który objawia się niskim IQ, przy jednocześnie niezwykłych zdolnościach w obrębie jednej dziedziny, np. muzyki, plastyki czy też matematyki.

Dzieci z zespołem Aspergera często bardzo wcześnie wykazują zainteresowanie określoną dziedziną, np. geografią czy historią – zdarza się to już nawet w wieku przedszkolnym. Czasem obsesyjnie pasjonują się również nietypowymi zagadnieniami, np. rozkładami jazdy pociągów czy też częściami od samochodów. Często swoje pasje dzieci rozwijają także w okresie dorosłości i stają się one fundamentem ich kariery zawodowej.

W szkole o dzieciach z zespołem Aspargera często mówi się jako o osobach żyjących we własnym świecie. Często mówi się również, że dzieci te zachowują się niemal jak „mali dorośli”. Ze względu na to, że w niewłaściwy sposób interpretują różne sytuacje i reagują na nie niekiedy w ekscentryczny sposób, często są niezrozumiani przez własnych rówieśników. Dlatego też częściej nawiązują relacje w internecie, gdzie mogą znaleźć osoby o podobnych zainteresowaniach. Ważne jest również to, że w sieci rozmowy w większości opierają się na prostym przekazie, dzięki czemu pozostaje mniej miejsca na niejasności i niewłaściwą interpretację.

Polecamy

Sawant – co kryje się pod tym terminem? Jak działa umysł osoby cierpiącej na zespół sawanta?

Małgorzata Germak

26.02.2019

Zespół Aspergera – objawy u dorosłych

Zdarza się, że zespół Aspergera diagnozowany jest dopiero w wieku dorosłym. Najczęściej objawia się on poprzez:

nieumiejętność podtrzymania rozmowy,
nieumiejętność podtrzymywania relacji na dłużej,
brak umiejętności pracy w grupie,
niewłaściwą recepcję bodźców zmysłowych,
zaburzenia obsesyjno-kompulsywne,
trudności w wykonywaniu niektórych czynności,
nietypowe zainteresowania.

Należy zaznaczyć, że znacznie trudniej jest zdiagnozować zespół Aspergera u dorosłych niż u dziecka. Ma to związek z tym, że dorosły zdążył już, głównie poprzez naśladowanie, przystosować się do życia w społeczeństwie. Jednak, co warto zauważyć, pewne typowe objawy pozostają z chorym do końca życia. Należy do nich – przede wszystkim – obsesyjne zainteresowanie konkretną dziedziną wiedzy.

Upośledzenie funkcji społecznych i emocjonalnych może u osób z zespołem Aspergera niekiedy prowadzić do poczucia wycofania, depresji, stresu oraz zachowań agresywnych. Pacjenci z tą chorobą mogą jednak normalnie pracować, być w związku i mieć dzieci, pomagają im w tym różnego rodzaju terapie.

Zespół Aspergera – przyczyny

Zespół Aspergera, tak jak i inne zaburzenia zbliżone do autyzmu, są związane z nieprawidłowościami neurologicznymi oraz zaburzeniami w rozwoju płodowym. Dużą rolę odgrywają tu również geny. Warto jednak zaznaczyć, że dziedziczy się raczej skłonność do występowania szerokiego spektrum psychoz i zaburzeń, aniżeli sam zespół Aspergera.

Ryzyko zachorowania na autyzm zwiększa się m.in. w przypadku, gdy:

ojciec dziecka ma więcej niż 40 lat,
u dziecka wystąpiły urazy okołoporodowe,
doszło do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego,
wystąpiła u niego toksoplazmoza wrodzona,
wystąpiło u niego dziecięce porażenie mózgowe,
wystąpiły u niego poważne infekcje mózgowe.

Kto diagnozuje zespół Aspergera?

Aby zdiagnozować zespół Aspergera u dorosłych, potrzebna jest opinia psychiatry i psychologa, a czasem również logopedy. Żadne testy krwi ani moczu nie są w stanie wykryć tej choroby, ani nie są jej w stanie pokonać żadne leki.

Diagnostyka zaburzenia jest w pełni oparta na wywiadzie lekarskim, przy czym daną diagnozę musi zawsze zweryfikować kilku specjalistów. Aby stwierdzić to zaburzenie, muszą oni wykluczyć autyzm, ADHD, zaburzenia osobowości czy też schizofrenię. Obecnie diagnozuje się najczęściej zespół Aspergera u dzieci w wieku od 8 do 11 lat.

Jak rozpoznać zespół Aspergera u dorosłych? Lekarz specjalista powinien uwzględnić to, czy podobne objawy towarzyszyły pacjentowi już w okresie dzieciństwa, czy też pojawiły się dopiero w okresie dojrzewania lub okresie dorosłości. Jeśli typowe dla zespołu Aspergera symptomy miały miejsce w dzieciństwie, prawdopodobieństwo takiej diagnozy jest bardzo wysokie. Natomiast, jeśli niepokojące objawy pojawiły się dopiero w okresie dorosłości, może to wskazywać na inne zaburzenia, np. na nerwicę lub też depresję.

Zespół Aspergera – test AQ i M-CHAT

Jeśli podejrzewasz u siebie lub u kogoś bliskiego zespół Aspergera, może cię zainteresować test AQ, czyli test przesiewowy, stworzony przez Simona Baron-Cohena oraz Centrum Badań nad Autyzmem w Cambridge. Jest on dostępny za darmo w internecie i rekomenduje się jego wykonywanie dorosłym oraz młodzieży.

Kolejnym testem, na który warto zwrócić uwagę, jest tzw. M-CHAT, który pomaga wykrywać zespół Aspergera u dzieci. On również jest darmowy i składa się z dwóch części. Na początku należy wypełnić kwestionariusz M-CHAT-R – jeżeli jego wyniki wykażą, że ryzyko choroby jest średnie, trzeba wypełnić kolejną jego część, czyli M-CHAT-R/F, który pokaże, czy faktycznie rodzic powinien się niepokoić. Warto jednak pamiętać, że zarówno test AQ, jaki i M-CHAT pomaga jedynie we wstępnym rozpoznaniu choroby, ostateczną diagnozę wystawiają lekarze.

Zespół Aspergera – terapia i leczenie

Zespół Aspergera jest chorobą nieuleczalną. Łagodzenie jej objawów polega na wdrożeniu terapii indywidualnej lub grupowej. Wykorzystuje się tutaj kilka jej rodzajów, a więc terapię: behawioralną, kognitywną, behawioralno-poznawczą, integracji sensorycznej (SI), oraz trening umiejętności społecznych (TUS).

Terapia behawioralna

Celem terapii behawioralnej jest skłonienie chorego do zmiany zachowań na te, które są powszechnie akceptowane w społeczeństwie. Stosowany jest w niej system nagród i kar, a zwłaszcza tych pierwszych, ponieważ lepiej motywują.

Trening umiejętności społecznych (TUS)

Trening umiejętności społecznych to zajęcia, które odbywają się w ramach terapii behawioralnej. Najczęściej biorą w nich udział dzieci i młodzież. Ich uczestnicy uczą się, w jaki sposób należy rozmawiać, wyrażać swoje poglądy i krytykę (często poprzez odgrywanie scenek) oraz jak zachowywać się podczas zawierania nowych znajomości.

Terapia kognitywna

Terapia kognitywna wspiera pacjentów z zespołem Aspergera w pracy nad sobą. Zakłada ona, że osoby z tym schorzeniem nie rozwinęły się prawidłowo, według pewnych okresów oraz schematów, dlatego należy pomóc im właściwie się rozwijać dalej. Aby zakończyła się ona sukcesem, niezbędna jest obecność terapeuty przewodnika.

Terapia behawioralno-poznawcza

Terapia behawioralno-poznawcza zakłada, że zachowanie każdego człowieka jest zależne od jego uczuć i myśli. Pacjent musi nauczyć się, czym są emocje i dlaczego ludzie zachowują się w pewien sposób, w konkretnych sytuacjach. Jej celem jest zmiana jego myślenia o sobie oraz o otaczającym go świecie.

Integracja sensoryczna (SI)

Osoby z zespołem Aspergera uczestniczą czasem również w zajęciach z integracji sensorycznej. Jej celem jest poprawa motoryki i koordynacji ruchowej dziecka, a także przeciwdziałanie nieprawidłowościom sensorycznym. Podczas zajęć często wykorzystuje się różne przedmioty, jak np. huśtawki, trampoliny, piłki oraz różne materiały, o zróżnicowanych fakturach – służą one do stymulacji poszczególnych zmysłów.

Autyzm i zespół Aspergera

Istnieje kilka podstawowych różnic pomiędzy autyzmem a zespołem Aspergera. Przede wszystkim u dzieci z tym drugim zaburzeniem znacznie lepiej rozwija się mowa i nie odnotowuje się u nich problemów z procesami myślowymi. Ponadto, na zespół Aspergera choruje więcej osób niż na autyzm – według statystyk pojawia się on u 20-25 osób na 10 tys., natomiast autyzm dotyczy 4 na 10 tys. pacjentów. Rodzice często mylą jednak zespół Aspergera z autyzmem lub ADHD. Wspólnym mianownikiem obu zaburzeń są trudności w komunikacji z otoczeniem, niezbyt dobrze rozwinięte umiejętności społeczne oraz nietypowe wzorce zachowań.