Zespół cieśni nadgarstka – objawy, ćwiczenia, leczenie

Zespół cieśni nadgarstka to schorzenie dotykające szerokiej grupy osób: od sportowców, przez pracowników wykonujących monotonne ruchy zginania i prostowania nadgarstka (np. przy montażu maszyn), aż po kobiety w ciąży. Początkowe objawy, takie jak mrowienie i drętwienie w okolicy nadgarstka, występujące zwykle po przebudzeniu, są często ignorowane.

Zespół cieśni nadgarstka wymaga wykonywania ćwiczeń, aby wzmocnić nadgarstki i uwolnić się od bólu. To choroba neurologiczna, której przyczyną jest ucisk nerwu pośrodkowego, biegnącego między kośćmi nadgarstka, poprzecznym więzadłem i ścięgnami mięśni nadgarstka. Do jakiego lekarza należy zgłosić się z podejrzeniem tego schorzenia? Jak się okazuje, do ortopedy.

Objawy zespołu cieśni nadgarstka

Cieśń nadgarstka daje bardzo specyficzne objawy, dlatego ciężko je przeoczyć. Zespół cieśni nadgarstka rozpoczyna się od uciążliwych dolegliwości bólowych w nocy. Osoba dotknięta tym schorzeniem odczuwa mrowienie dłoni rozciągające się od nadgarstka w kierunku kciuka. W ciągu dnia mrowienie wyczuwalne jest w okolicy palca wskazującego, środkowego, a w niektórych przypadkach – także i palca serdecznego.

W pierwszym stadium choroby, ból nadgarstka promieniuje do barku i przedramienia. W kolejnym, ból występuje również w ciągu dnia przy wykonywaniu rutynowych czynności: zmywania, pisania na komputerze, przesadzania kwiatów, a nawet podczas zwykłego noszenia zakupów. Dużym wysiłkiem może okazać się także prowadzenie samochodu i jazda na rowerze. Towarzyszy temu pogorszenie się sprawności manualnej przy czynnościach wymagających precyzji, takich jak szycie, obieranie warzyw czy robienie makijażu.

W zaawansowanej fazie choroby, poza bólem, występuje też m.in.: częste upuszczanie przedmiotów z rąk, niemożność zaciskania pięści oraz osłabienie ruchu chwytania. Do tego dochodzą parestezje (drętwienie) w obszarze unerwionym przez nerw pośrodkowy.

Przyczyny zespołu cieśni nadgarstka

Czy zespół cieśni nadgarstka to choroba zawodowa? Jak się okazuje, tak, jest on uznawany za chorobę zawodową u osób wykonujących monotonne ruchy mięśni prostowników i zginaczy nadgarstka, m.in. u tłumaczy języka migowego, motocyklistów, pianistów, perkusistów, ale również użytkowników komputerów, na skutek aktywnego i długotrwałego używania klawiatury i myszy w niewłaściwej pozycji. Panuje powszechne przekonanie, że codzienne korzystanie z komputera, przez wiele godzin, jest czynnikiem ryzyka zespołu cieśni nadgarstka. Wyniki badań naukowych w tym zakresie są jednak sprzeczne.

Przyczynami zespołu cieśni nadgarstka mogą być wszelkie czynniki powodujące zwężenie tunelu nadgarstka, jego obrzęk lub zatrzymanie płynów. Wśród wielu możliwych jego przyczyn wymienia się:

• zmiany hormonalne;
• otyłość;
• cukrzyca;
• zmniejszona aktywność tarczycy;
• niewydolność nerek;
• alkoholizm;
• amyloidoza – odkładanie się nieprawidłowych białek w tkankach i narządach;
• reumatoidalne zapalenie stawów i dna moczanowa;
• choroba Pageta – przewlekła choroba kości, w której zagęszczają się one i deformują;
• nowotwory – tłuszczaki, torbiele wypełnione płynem, uformowane w osłonach ścięgien;
• deformacje nadgarstka po złamaniach;
• używanie ręcznych narzędzi wibracyjnych.

Zespół cieśni nadgarstka – ćwiczenia zapobiegawcze

Ćwiczenia zapobiegawcze mogą stanowić skuteczna profilaktykę w zespole cieśni nadgarstka. Obejmują one przyjmowanie prawidłowej pozycji przez rękę, m.in. w czasie pracy na komputerze:

• podczas pracy z klawiaturą kąt zgięcia ramienia w łokciu powinien być prosty (90 stopni);
• podczas pracy z myszką nadgarstek powinien być prosty i leżeć na stole jak najdalej od krawędzi;
• krzesło lub fotel powinny mieć podłokietniki; pożądane jest również korzystanie ze specjalnej podkładki pod nadgarstek.

Zespół cieśni nadgarstka – ćwiczenia, czyli gimnastyka dla rąk

Ćwiczenia na zespół cieśni nadgarstka obejmują kilka zestawów ruchów, które należy systematycznie wykonywać:

• podnieść ręce do góry i z wysiłkiem zaciskać pięści i rozsuwać palce;
• połączyć dłonie razem przed klatką piersiową, naciskając palcami na końce palców, przechylać ręce w prawo, a następnie w lewo;
• połączyć dłonie, a następnie odsuwać od siebie palce od 1 do 4, zaczynając od małych palców;
• wyciągać ręce do przodu i obracać ramiona na boki i do środka;
• trzymając zgięte ręce, z siłą zaciskać i rozluźniać palce;
• przyciskając łokcie do boków, dłonie skierować do przodu, a następnie stopniowo zginać i prostować paliczki palców;
• strząsnąć odprężone dłonie w powietrzu, podnosząc ramiona w górę i w dół.

Wszystkie ćwiczenia na zespół cieśni nadgarstka należy powtórzyć 5–6 razy.

Zespół cieśni nadgarstka – operacja

Operacja chirurgiczna bywa nieodzowna przy ostrych przypadkach tej choroby. Rehabilitacja (ćwiczenia nadgarstków i palców) po zabiegu pozwala na powrót do normalnego funkcjonowania stawów i mięśni.

Operacja cieśni nadgarstka wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym. Celem zabiegu jest odbarczenie cieśni i zlikwidowanie przyczyny ucisku. Obecnie stosuje się przy tutaj dwie techniki: klasyczną oraz endoskopową.

• Metoda klasyczna – polega na nacięciu przez lekarza otworu o długości około 5 cm i odsłonięciu kanału nadgarstka. Wszystkie zmienione chorobowo tkanki są usuwane. Cały zabieg trwa około 2 godzin. Po operacji metodą klasyczną chirurg umieszcza dłoń pacjenta w szynie gipsowej na dwa tygodnie.
• Metoda endoskopowa – mniej inwazyjna technika. Wykonuje się przy niej znacznie mniejsze nacięcie (około 1 cm) i to na przedramieniu. Specjalista wprowadza w nie endoskop wraz z kamerą i za ich pomocą lokalizuje ucisk, likwidując jego prawdziwe źródło.

Cena operacji zespołu cieśni nadgarstka wynosi przynajmniej 1000 zł. Lepsze kliniki proponują za zabieg najczęściej 2500-4000 zł. Wcześniej należy jednak skonsultować się z lekarzem, co w praktyce oznacza kolejne koszty, rzędu 200 zł.

Możliwe jest również wykonanie operacji na NFZ. Warunkiem jest jednak uzyskanie skierowania od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). W tym przypadku należy liczyć się również z długim czasem oczekiwania na zabieg, pacjent musi wpisać się na listę oczekujących. Zazwyczaj na operację trzeba czekać miesiąc, do tego wymagana jest hospitalizacja przez 3 dni. Pacjent przed operacją musi wykonać morfologię ze stężeniem białka C-reaktywnego (CRP), koagulogram (badania krzepliwości krwi) oraz pokazać wyniki elektromiografii (EMG). Po samym zabiegu lekarze rekomendują również wykonanie szczepienia na wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B).

Jak długo można pozostać na zwolnieniu lekarskim po zabiegu? Jak się okazuje, po operacji zespołu cieśni nadgarstka zwolnienie wypisuje się na okres 2-8 tygodni, w zależności od stopnia uszkodzenia oraz rodzaju pracy wykonywanej przez operowaną osobę.

Rehabilitacja w zespole cieśni nadgarstka

Po operacji pacjent wymaga długiej rehabilitacji oraz masaży. I mimo że rany goją się na ogół szybko, to średni czas powrotu do sprawności wynosi od 4 do 6 tygodni. Fizjoterapeuta, znając szczegółową anatomię i fizjologię, przy cieśni nadgarstka zaleca ćwiczenia, które usprawniają chorą kończynę i zapobiegają powstawaniu powikłań. Do standardowych ćwiczeń na zespół cieśni nadgarstka zalicza się kinezyterapię, czyli terapię ruchem. Jej uzupełnieniem są często elektroterapia ioraz terapia zimnem.

W przypadku zespołu cieśni nadgarstka ćwiczenia mogą być wykonywane w domowym zaciszu. Należy jednak pamiętać, aby przed doborem zestawu ćwiczeń, skonsultować je z fizjoterapeutą lub całkowicie zdać się na jego pomoc przy ich wyborze. Popularne są obecnie małe domowe piłeczki, które chory powinien ściskać z różną intensywnością kilka razy dziennie. Ważne, aby wszystkie ćwiczenia wykonywać systematycznie, unikając przeciążenia.

Leczenie nieoperacyjne zespołu cieśni nadgarstka

Jak leczyć zespół cieśni nadgarstka? Pomocne mogą okazać się wyżej opisane ćwiczenia, przyjmowanie leków oraz noszenie ortezy, która utrzymuje nadgarstek w neutralnej pozycji. Do tego dochodzi łagodzenie bólu przy pomocy ultradźwięków oraz rozciąganie mięśni. Dopiero wtedy, gdy metody te nie działają, wykonuje się operację.

Jeśli chory zgłosi się do lekarza w początkowej fazie dolegliwości, będzie miał duże szanse na ominięcie operacji. Zaleca się wówczas przyjmowanie różnych leków oraz podawanie kortykosteroidów w formie zastrzyków. Rekomenduje się również suplementację witaminą B12.

Leki na zespół cieśni nadgarstka

Oprócz ćwiczeń i operacji, zespół cieśni nadgarstka można pokonać poprzez podawanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz środków zmniejszających obrzęk. Często pomagają pacjentom również glikokortykosteroidy, które podawane są doustnie bądź w postaci zastrzyków.

Orteza stawu nadgarstkowego i dłoni

Orteza odpowiedzialna jest za utrzymywanie nadgarstka w jednej pozycji. Ma ona na celu stabilizację nadgarstka oraz zapobieganie rozwojowi zapalenia ścięgien. Działa zatem podobnie jak gips, a do tego jest lekka i znacznie łatwiej jest się z nią poruszać. Produkowane obecnie modele zazwyczaj przepuszczają powietrze oraz szybko odprowadzają wilgoć. Ze względu na to, że produkowane są one w wielu rozmiarach, można znaleźć model idealny dla siebie.

Jak rozpoznać zespół cieśni nadgarstka?

Do obiektywnej diagnozy zespołu cieśni nadgarstka służy test Tinela (pukanie w nerw pośrodkowy na wysokości kanału nadgarstka, w przypadku pozytywnego wyniku występuje parestezja w palcach i dłoni) oraz test Phalena (maksymalne zgięcie w nadgarstku w ciągu kilku, kilkudziesięciu sekund powoduje ból i drętwienie na powierzchni palców).

Aby uwiarygodnić wynik, specjaliści decydują się również na wykonanie badania ultrasonograficznego (USG) oraz elektromiografii (EMC), która ocenia, czy mięśnie ręki i przedramienia prawidłowo przewodzą impulsy. Często dokonuje się również elektroneurografii (ENG), która z kolei ma zadanie sprawdzenie przewodzenia nerwów w zmienionej chorobowo tkance.

Zespół cieśni nadgarstka w ciąży

Zdarza się, że kobiety zapadają na zespół cieśni nadgarstka w ciąży. Jest on wywoływany wówczas z reguły przez hormony ciążowe, na skutek których w organizmie zatrzymuje się woda, a jej nadmiar powoduje drętwienie dłoni. Problem najczęściej pojawia się w okolicach 26. tygodnia ciąży. Może być on również efektem nieodpowiedniego trybu życia, wynikającego np. z pracy przy klawiaturze, wyszywania czy też krojenia. Ważne jest również to, że jeżeli zespół cieśni nadgarstka związany jest bezpośrednio z ciążą, mija po porodzie.

Aby poradzić sobie z dolegliwościami bólowymi, najpierw należy jednak zrezygnować z wykonywania czynności, które je powodują lub, przynajmniej, w pewnym stopniu je ograniczyć. Przykładowo, jeśli problemem jest częste pisanie na komputerze, można zmienić wysokość krzesła (tak, aby dłonie nie były zgięte w nadgarstkach) lub np. zakupić specjalny, ergonomiczny model klawiatury.

Warto wykonywać wówczas również ćwiczenia mogą bazujące na pozycjach z jogi, np. pozycji dziecka (Balasana). Kolana powinny być rozstawione na szerokość barków lub szerzej, pośladki należy oprzeć na piętach. Następnie trzeba wyciągnąć ręce do przodu i położyć je na podłodze z opuszczonymi dłońmi, pochylając się do przodu z wydechem. Ramiona powinny być cofnięte lekko do tyłu, łopatki skierowane w dół. Nadgarstki należy trzymać prosto, delikatnie wciskając poduszki i podstawę palców w podłogę. Należy pamiętać, że nadgarstki powinny być lekko uniesione.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448179/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1949464/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3314870/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18269111/