Zespół Cushinga – poważna choroba, której objawów nie można lekceważyć

Zespół Cushinga to poważne schorzenie, które może dotknąć każdego, bez względu na wiek czy płeć. Choroba jest związana z nadmierną ilością glikokortykosteroidów w organizmie, co ma negatywny wpływ na zdrowie. Charakterystycznych objawów tej dolegliwości nie powinno się lekceważyć – należy jak najszybciej skonsultować je z lekarzem. Co to jest zespół Cushinga? Czy można go wyleczyć?

Choroba a zespół Cushinga – jaka jest różnica? 

Zespół Cushinga to grupa objawów spowodowanych nadmiarem glikokortykosteroidów w organizmie. Ten nadmiar może wynikać z różnych przyczyn, głównie z nadczynności kory nadnerczy lub obecności gruczolaka przysadki, który stymuluje wzmożoną produkcję hormonu adrenokortykotropowego (ACTH). 

Z kolei choroba Cushinga jest jedną z możliwych przyczyn zespołu Cushinga. Poza tym, w odróżnieniu od omawianej patologii, gdzie nadmiar kortyzolu może wynikać z różnych źródeł, choroba Cushinga ma konkretną przyczynę – zawsze jest to guz przysadki.

Zespół Cushinga – przyczyny 

Jak wspomniano, zespół Cushinga może mieć różnorodne przyczyny. Chorobę dzieli się na dwie główne kategorie: 

• egzogenny zespół Cushinga – przyczyną egzogennego zespołu Cushinga jest stosowanie leków glikokortykosteroidowych w dużych dawkach. Farmaceutyki te mogą podnosić poziom hormonu stresu we krwi, co prowadzi do rozwoju omawianej choroby; 
• endogenny zespół Cushinga – jest rezultatem wewnętrznych zaburzeń hormonalnych, a jego przyczyny obejmują zarówno guzy przysadki mózgowej związane z ACTH, jak i guzy nadnerczy, które działają niezależnie od tej regulacji.

Objawy zespołu Cushinga 

Zespół Cushinga wywołuje charakterystyczne objawy fizyczne oraz psychiczne. Wyróżniają się one nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha, karku, zmianami rysów twarzy, zanikami mięśni, a także szeregiem innych dolegliwości zdrowotnych, np.: 

• rozstępami na skórze (w okolicach brzucha, ud, pośladków, piersi, ramion); 
• trądzikiem; 
• nadmiernym owłosieniem u kobiet; 
• zaburzeniami psychicznymi (psychozami, depresją); 
• zaburzeniami snu; 
• zwiększonym apetytem; 
• wzmożonym pragnieniem; 
• nadciśnieniem tętniczym; 
• zwiększoną podatnością na infekcje; 
• bólami kostnymi; 
• zaburzeniami miesiączkowania u kobiet; 
• osłabieniem lub zanikiem popędu płciowego; 
• zaburzeniami widzenia; 
• zgagą, bólem brzucha.

Jakie badania wykonać, aby wykryć zespół Cushinga? 

W procesie diagnozy zespołu Cushinga kluczowym elementem jest wykluczenie zespołu egzogennego poprzez staranne analizowanie historii lekowej pacjenta, obejmującej zarówno doustne, jak i zewnętrzne stosowanie glikokortykosteroidów. W ramach diagnostyki laboratoryjnej ocenia się różnorodne parametry, od hiperglikemii i zaburzeń lipidowych po elektrolitowe nieregularności czy zmiany w morfologii krwi obwodowej, ukazujące potencjalne skutki działania kortykosteroidów. 

Kolejne etapy diagnostyki obejmują ocenę rytmu dobowego wydzielania kortyzolu, wydalania kortyzolu z moczem oraz badania hormonalne. Po potwierdzeniu nadmiaru kortyzolu przystępuje się do badań obrazowych, takich jak USG, TK i MRI w celu wizualizacji nadnerczy oraz przysadki mózgowej.

Jakie badania wykonać, aby wykryć zespół Cushinga? 

W procesie diagnozy zespołu Cushinga kluczowym elementem jest wykluczenie zespołu egzogennego poprzez staranne analizowanie historii lekowej pacjenta, obejmującej zarówno doustne, jak i zewnętrzne stosowanie glikokortykosteroidów. W ramach diagnostyki laboratoryjnej ocenia się różnorodne parametry, od hiperglikemii i zaburzeń lipidowych po elektrolitowe nieregularności czy zmiany w morfologii krwi obwodowej, ukazujące potencjalne skutki działania kortykosteroidów. 

Kolejne etapy diagnostyki obejmują ocenę rytmu dobowego wydzielania kortyzolu, wydalania kortyzolu z moczem oraz badania hormonalne. Po potwierdzeniu nadmiaru kortyzolu przystępuje się do badań obrazowych, takich jak USG, TK i MRI w celu wizualizacji nadnerczy oraz przysadki mózgowej.

Zespół Cushinga – leczenie

Leczenie zespołu Cushinga jest złożonym procesem, uzależnionym od przyczyny choroby. W przypadku, gdy powodem nadmiaru kortyzolu są leki glikokortykosteroidowe, konieczna jest konsultacja z lekarzem w celu dostosowania dawki, unikając jednak samodzielnego odstawiania farmaceutyków.  

Natomiast jeśli problem wynika z choroby Cushinga spowodowanej obecnością gruczolaka w przysadce, zazwyczaj konieczne jest chirurgiczne usunięcie guza. Procedura ta może obejmować niszczenie guza laserem lub promieniowaniem jonizującym przez zatokę klinową.

Odpowiednia dieta przy zespole Cushinga 

Dieta w przypadku zespołu Cushinga nie odgrywa kluczowej roli, jak ma to miejsce w wielu innych schorzeniach endokrynologicznych. Ze względu na fakt, że główną przyczyną zespołu Cushinga jest nadmierna produkcja kortyzolu, który wpływa na metabolizm glukozy, tłuszczów i białek, zalecane jest spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym.  

Taka forma odżywiania może pomóc w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi. Ponadto zaleca się ograniczenie spożycia soli, aby kontrolować ewentualne problemy z nadciśnieniem tętniczym, które także mogą być związane z zespołem Cushinga.

Zespół Cushinga u dzieci 

W przeciwieństwie do dorosłych, u których symptomy często są bardziej zauważalne, u dzieci zespoły lękowo-depresyjne, zahamowanie wzrastania czy charakterystyczna otyłość mogą stanowić trudne do zidentyfikowania problemy, zwłaszcza na początkowym etapie choroby.  

Objawy zespołu Cushinga obejmują również cechy związane z rozwojem płciowym, np. opóźnienie wystąpienia pierwszej miesiączki lub androgenizację (nadmierne działanie hormonów męskich), co skutkuje wczesnym pojawieniem się owłosienia płciowego. Jednak one także nie są specyficzne i można je mylić z innymi patologiami lub traktować jako coś fizjologicznego.  

Bibliografia: 

1. Ferriere A., Tabarin A., Cushing’s disease, La Presse Medicale 2021, 50(4): 104091.
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470218/ [dostęp 02.03.2024].
3. Kądziela K., Kucharska A., Grela K., Zaburzenia psychiczne jako dominujący objaw hiperkortyzolemii u 17-letniej pacjentki z pierwotną pigmentową chorobą guzkową nadnerczy, Endokrynologia Pediatryczna 2014, 1(46): 55-60.