Zespół dziadka do orzechów – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół dziadka do orzechów, zwany też zespołem ucisku lewej żyły nerkowej przez aortę i tętnicę krezkową górną, to anatomiczna wada, która występuje dość rzadko. Zalicza się ją do naczyniowych zespołów uciskowych. Może dotknąć zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Niestety, niełatwo jest ją zdiagnozować, a w tym celu należy przeprowadzić liczne badania.

Co to jest zespół dziadka do orzechów?

Zespół dziadka do orzechów to naczyniowy zespół uciskowy, który polega na zaburzeniu odpływu żylnego krwi. Wpływa na to ucisk wywierany bezpośrednio na naczynia krwionośne. Chorobę leczy się w celu przywrócenia drożności uciśniętej żyle. W wielu przypadkach pojawia się ona w przebiegu zespołu tętnicy krezkowej górnej (ZTKG).

Zespół dziadka do orzechów – przyczyny

Bezpośrednią przyczyną anomalii jest poszerzenie lewej żyły nerkowej w wyniku jej uciśnięcia między aortą brzuszną a tętnicą krezkową górną. To powoduje z kolei wzrost ciśnienia tętniczego, który może przyczyniać się do pojawienia się różnych objawów i schorzeń. Cały problem wynika z kolei ze specyficznego ułożenia tętnicy krezkowej górnej i jej nachylenia pod niewielkim kątem do aorty brzusznej. Schorzenie często pojawia się w przebiegu zespołu tętnicy krezkowej górnej (ZTKG). Zespoły uciskowe żył trzewnych występują z kolei najczęściej u kobiet z niskim wskaźnikiem BMI.

Zespół dziadka do orzechów – rodzaje

Wyróżnia się trzy postacie choroby:

1. zespół przedni – pojawia się, gdy tętnica krezkowa i aorta uciskają wysoko przebiegającą lewą żyłę nerkową,
2. zespół tylny – mówi się o nim, kiedy ucisk zaortalnej żyły nerkowej występuje między tętniakiem aorty a kręgosłupem lędźwiowym,
3. zespół odwrócony – tutaj występuje ucisk prawej żyły nerkowej, w przypadku lewostronnego położenia żyły głównej dolnej.

Zespół dziadka do orzechów – objawy

Jeśli chodzi o zespół dziadka do orzechów, objawy nie są szczególnie charakterystyczne. O chorobie mogą jednak świadczyć:

• bóle brzucha i podbrzusza,
• bóle nerek,
• bóle pleców (głównie w krzyżu),
• żylaki odbytu,
• żylaki warg sromowych (u kobiet),
• żylaki powrózka nasiennego (u mężczyzn),
• żylaki kończyn dolnych,
• nudności i wymioty,
• krwiomocz,
• białkomocz,
• zaburzenia miesiączkowania,
• bóle podczas stosunku (dyspaurenia),
• ból jajników,
• liczne torbiele jajników,
• zmęczenie,
• ból okolicy krocza (wulwodynia),
• ból, pieczenie i dyskomfort podczas oddawania moczu (dyzuria),
• nienaturalna postawa ciała, z odchyleniem w lewo.

Warto zaznaczyć, że schorzenie może przebiegać również bezobjawowo.

Diagnostyka zespołu dziadka do orzechów

W diagnostyce choroby do niedawna wykorzystywało się flebografię wsteczną lewej żyły nerkowej. Jednocześnie wykonywało się w niej oraz żyle głównej dolnej pomiar ciśnienia przed zwężeniem. Dziś w rozpoznawaniu zespołu dziadka do orzechów wykorzystuje się najpierw badanie moczu. Wykonuje się również USG Dopplera, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.

Leczenie zespołu dziadka do orzechów

W niektórych przypadkach zespół dziadka do orzechów ustępuje samoistnie – zdarza się tak u dzieci, nastolatków, jak również u młodych dorosłych. W okresie dojrzewania narządy się rozrastają i zmieniają nieco swoje położenie. Ucisk żyły może się wówczas zmniejszyć lub zniknąć w ogóle.

Jeżeli choroba nie ustępuje, ale jej przebieg jest łagodny, nie trzeba decydować się na leczenie. Należy jednak regularnie konsultować się z lekarzem, który będzie stale ją monitorował. Chore osoby muszą też co pewien czas wykonywać odpowiednie badania.

Jeżeli przebieg choroby nie jest łagodny, wymagane jest leczenie. Rodzaj terapii dobierany jest w zależności od intensywności oraz typu objawów. W niektórych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna. Podczas operacji lekarz udrażnia wówczas uciśniętą żyłę, a tym samym – przywraca prawidłowy przepływ krwi. Aby było możliwe, wprowadza do żyły tzw. stent, czyli mały element w kształcie sprężynki, pozwalający udrożnić naczynie.

Coraz częściej stosuje się również techniki radiologii interwencyjnej, które umożliwiają leczenie wewnątrznaczyniowe bądź postępowanie hybrydowe, czyli leczenie wewnątrznaczyniowe połączone z chirurgią małoinwazyjną. W bardzo trudnych przypadkach konieczny może być przeszczep nerki. W leczeniu choroby ważne jest również to, aby zwalczyć jak najwięcej jej symptomów. m.in. poprzez zamykanie żylaków.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559189/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2878259/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4220361/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6928316/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25972135/