Zespół Gansera – tajemnicza choroba trzydziestoletnich więźniów 

Kiedy stracisz przytomność, nie pamiętasz tej przerwy w świadomości. Co jednak jesli ktoś utrzymuje czujność, zachowuje się nietypowo, a po przeminięciu tych symptomów nie pamięta, że coś było nie tak? Takie zaburzenie nazywa się zespołem Gansera. To bardzo rzadka i wciąż nie do końca poznana choroba. Co ją powoduje? Jakie daje objawy? Czy poddaje się leczeniu? 

Czym jest zespół Gansera? 

Zespół Gansera opisany został na przełomie XIX i XX w. przez psychiatrę Sigberta Gansera. Lekarz zajmował się w swojej praktyce psychiatrycznej głównie osobami uzależnionymi od alkoholu. Twierdził, że jest to podstawowy problem zdrowotny Saksonii, z której pochodził. Szukał związku między alkoholizmem a histerią, jednak do historii przeszedł dzięki referatowi wygłoszonemu w 1897 r. Jego tematem były przypadki zdrowych więźniów, u których w następstwie izolacji rozwinęła się niezwykła postać zamroczenia histerycznego, nazwana właśnie zespołem Gansera. 

Jeden z opisywanych więźniów wyskakiwał z łóżka i po przyjęciu postawy boksera zaczynał krzyczeć o wojnie i polowaniach. Drugi wpatrywał się przez długi czas w jeden punkt na suficie, trzeci natomiast twierdził, że nie jest w stanie podnieść się z łóżka. W każdym przypadku objawy ustępowały nagle po przyjęciu do szpitala. Chorzy byli szczerze zaskoczeni tym, gdzie się znaleźli. Nie pamiętali okresu, gdy występowały u nich symptomy zamroczenia histerycznego. 

Jak objawia się zespół Gansera? 

Zespół Gansera, zwany też zespołem przybliżonych odpowiedzi, to bardzo rzadka przypadłość. Jak dotąd opisano niespełna 120 przypadków. Najbardziej charakterystycznymi jego objawami jest podawanie wyłącznie przybliżonych odpowiedzi. To znaczy, że nie są one prawidłowe, ale bliskie prawdzie.  

Chory, zapytany o wynik dodawania dwa do dwóch, odpowie, że to pięć lub trzy. Zdarza się też, że wyznaje, iż nie zna odpowiedzi nawet na proste pytanie, np. o liczbę oczu. Należy przy tym zaznaczyć, że osoby z zespołem Gansera rozumieją treść wszystkich pytań, ale nie są w stanie udzielić prawidłowej odpowiedzi. U chorych pojawia się też: 

• przymglenie świadomości. 
• halucynacje wzrokowe, 
• niedowłady, 
• zaburzenia czucia (zmniejszona wrażliwość na ból), 
• drżenia, 
• silne wahania nastroju (od pobudzenia do osłupienia). 

 Typowy przebieg zespołu Gansera jest ostry. Pojawia się nagle, bez zapowiedzi. Remisja jest natomiast spontaniczna, tak jak to było w przypadku więźniów opisywanych w referacie przez Gansera – „budzili się” w szpitalu zaskoczeni tym, gdzie się znaleźli. Niemniej znane są też przypadki, gdy zaburzenie utrzymywało się przez wiele miesięcy i nie ustępowało pomimo interwencji terapeutycznej. 

Co wywołuje zespół Gansera? 

Zespół pod kierownictwem Sigala doszukiwał się organicznej przyczyny zaburzenia. U sześciu badanych osób z zespołem Gansera stwierdzono wcześniejsze urazy głowy, a u jednej udar mózgu. Podobnie jeden z trzech więźniów opisywanych w referacie Gansera doznał w przeszłości urazu głowy.  

Analizując przypadki pacjentów z urazami głowy, stwierdzono, że u zaledwie czterech rozwinęło się zaburzenie. Nie można więc tu stwierdzić wyraźnej korelacji. Uznano wobec tego, że jest to czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia tej szczególnej postaci zamroczenia historycznego, ale nie jego przyczyna. 

Zespół Gansera najczęściej występuje u mężczyzn w wieku ok. 30 lat, osadzonych w więzieniu. Może też pojawić się u osób wolnych. To pozwala sądzić, że jest konsekwencją nieefektywnego radzenia sobie umysłu z sytuacją krytyczną. Częściej też schorzenie opisywano u przedstawicieli mniejszości etnicznych i emigrantów, co może wynikać ze wspomnianych sytuacji krytycznych doświadczanych przez te grupy. W literaturze można znaleźć przypadki współwystępowania zespołu Gansera z:  

• zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym,  
• depresją, 
• zespołem Tourette’a,  
• schizofrenią, 
• zaburzeniami zachowania. 

Jak leczy się zespół Gansera? 

Trudno mówić o skutecznych metodach terapii schorzenia, wziąwszy pod uwagę spontaniczne ustępowanie objawów i rzadkość występowania zaburzenia. Terapeuci stosują psychoterapię skierowaną na rozpoznanie znaczenia symptomów. Lekarz może też zalecić leki przeciwpsychotyczne oraz antydepresanty lub lorazepam.  

Wedle Haddad istnieje podobieństwo między zespołem Gansera i depresją, dlatego warto stosować te same metody terapeutyczne. Powinno się więc traktować pacjentów w analogiczny sposób w czasie leczenia i nie naciskać na zmianę zachowania. 

Bibliografia: 

1. Gmitrowicz A., Kropiwnicki P., Zaburzenia lękowe, Klinika Psychiatrii Młodzieżowej I Katedry Psychiatrii UM w Łodzi. 
2. Kryszkowski W., Talarowska M., Bobińska K., Florkowski A., Gałecki P., Zespół Gansera, Postępy Psychiatrii i Neurologii 2010, nr 19(1), s. 47-51. 
3. Wincewicz K., Sapota-Zaręba K., Nasierowski T., Zespół Gansera – zaburzenie dysocjacyjne czy zaburzenie pozorowane? Opis przypadku, Psychiatria Polska 2022, nr 56(1), s. 63-75.