Zespół górnego otworu klatki piersiowej – objawy, leczenie

Zespół górnego otworu klatki piersiowej to zespół objawów związanych z uciskiem na splot ramienny, tętnicę podobojczykową i pachową oraz żyłę podobojczykową. Często występuje u pacjentów z nieprawidłową postawą ciała, a konkretnie – obniżeniem obręczy barkowej. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć na ten temat.

Co to jest zespół górnego otworu klatki piersiowej?

Zespół górnego otworu klatki piersiowej (TOS) jest efektem zaburzeń naczyniowo-nerwowych kończyn górnych, a te z kolei są najczęściej konsekwencją ucisku na struktury nerwowe oraz naczynia krwionośne w górnym otworze klatki piersiowej. Problem najczęściej występuje u kobiet między 30. a 40. rokiem życia, zwłaszcza po mastektomii oraz operacjach plastycznych. Czasem pojawia się również u mężczyzn, szczególnie u pracowników fizycznych oraz sportowców i jest konsekwencją napięcia w obręczy barkowej.

Górny otwór klatki piersiowej – co to jest?

Górny otwór klatki piersiowej to niewielka przestrzeń występująca między pierwszym kręgiem piersiowym, pierwszymi żebrami a rękojeścią mostka. Otaczają go różne mięśnie, m.in. pochyłe, piersiowy mniejszy, podobojczykowy, część zstępująca mięśnia czworobocznego oraz dźwigacz łopatki. W wyniku oddychania otwór znajduje się w nieustannym ruchu, a do tego poddawany jest sporym obciążeniom z zewnątrz, a to ze względu na zwykłe, codzienne aktywności. To z kolei oznacza, że w miejscu tym występuje zwiększone ryzyko pojawiania się dysfunkcji.

Zespół otworu górnego klatki piersiowej – objawy

Objawy zespołu otworu górnego klatki piersiowej można podzielić na kilka rodzajów.

• Objawy zespołu neurogennego – dotyczą 95 proc. pacjentów. Obejmują bóle odcinka szyjnego kręgosłupa lub obręczy barkowej, a także mrowienia i drętwienia ręki, przedramienia lub całego ramienia. Chorzy skarżą się także na bóle głowy oraz osłabienie mięśni rąk – często wypadają im z nich różne przedmioty.
• Objawy zespołu żylnego – dotyczą 3-5 proc. pacjentów. Zmagają się oni z uciskiem żyły podobojczykowej lub pachowej, umiejscowionej między obojczykiem a pierwszym żebrem. W wielu przypadkach efektem ucisku jest zakrzepica, która narasta stopniowo lub pojawia się nagle. Najczęściej jest to problem młodych pacjentów, związany z aktywnością fizyczną obejmującą kończyny górne. Wiąże się to z uczuciem „ciężkiej ręki”, zwłaszcza podczas leżenia, np. podczas snu. U takich pacjentów odnotowuje się również obrzęk kończyny i przebarwienia. Co więcej, na ramieniu, szyi, plecach i klatce piersiowej pojawiają się popękane naczynka. Ignorowanie tego problemu prowadzi niekiedy do zakrzepicy żylnej.
• Objawy zespołu tętniczego – pojawiają się u 1-2 proc. pacjentów. Symptomy występują w postaci przewlekłej lub ostrej, związane są z drętwieniem dłoni lub całej kończyny. Ból pojawia się zwłaszcza podczas intensywnej aktywności ręką oraz spania na zajętym zespołem boku.

Zespół górnego otworu klatki piersiowej – ćwiczenia

Poniżej podajemy przykładowe ćwiczenia, które warto wykonywać w przypadku tego problemu.

Ćwiczenie nr 1

Usiądź na krześle. Głowę delikatnie cofnij do tyłu. Następnie dłonią po stronie zajętej przez TOS chwyć za oparcie krzesła. Ręką po stronie zdrowej chwyć za ucho po stronie zespołu, a następnie zbliżaj uchu do barku po stronie zdrowej, aż do pojawienia się uczucia lekkiego ciągnięcia po drugiej stronie. W pozycji należy pozostać przez 10 sekund.

Ćwiczenie nr 2

Usiądź na podłodze z ugiętymi nogami. Chwyć dłońmi obszar między łydką a kolanem z górnej strony. Połącz łopatki, wypchnij klatkę piersiową w przód. Zrób wdech i wydech. Utrzymuj tę pozycję, a następnie ją rozluźnij.

Ćwiczenie nr 3

Połóż się na plecach. Ugnij nogi w stawach kolanowych oraz biodrowych. Po stronie zajętej przez zespół otworu górnego klatki piersiowej ułóż dłonie pod obojczykiem. Następnie postaraj się ściągać dłonie w kierunku biodra znajdującego się po tej samej stronie. Jednocześnie głowa powinna poruszać się do góry, w przeciwnym kierunku. Pozycję tę utrzymuj przez 30 sekund.

Zespół górnego otworu klatki piersiowej – rehabilitacja, leczenie, powikłania

Bardzo ważna przy zespole górnego otworu klatki piersiowej jest rehabilitacja. Bazuje ona na regularnej gimnastyce, mającej na celu wzmocnienie mięśni, których zadaniem jest unoszenie poręczy barkowej. Pacjenci powinni również wykonywać ćwiczenia korekcyjne i ogólnousprawniające.

Często u pacjentów z TOS stosuje się również fizykoterapię, która obejmuje masaże oraz nagrzewanie okolicy barku i mięśni pochyłych – dzięki temu można je rozluźnić oraz zmniejszyć ucisk na naczynia i splot barkowy. Najczęściej wykorzystywane są tu zabiegi z udziałem ciepła, a więc jonoforeza, laser czy też pole magnetyczne.

Oprócz rehabilitacji i fizykoterapii stosuje się także leki przeciwbólowe i wazoaktywne, a także niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Warto zaznaczyć, że leczenie zespołu górnego otworu klatki piersiowej nie jest łatwe i wiąże się z regularnie wykonywaną pracą przez wiele miesięcy.

Zdarza się, że w wyniku zespołu górnego otworu klatki piersiowej pojawiają się powikłania: tętniak, zakrzepica, zespół Pageta-Schroettera oraz dodatkowe żebro szyjne. W takich sytuacjach konieczna może być operacja, podczas której usuwa się to żebro. Jeżeli do tego w obrębie tętnicy podobojczykowej pojawią się zmiany naczyniowe, lekarze mogą wykonać dodatkowy zabieg naczyniowy. Warto dodać, że odpowiednio prowadzona fizjoterapia pomaga uniknąć chorym z objawami neurologicznymi interwencji chirurgicznej w 80 proc. przypadków.

Przyczyny zespołu górnego otworu klatki piersiowej

Przyczyny zespołu górnego otworu klatki piersiowej mogą być uwarunkowane anatomicznie, związane np. z przebytymi urazami lub wrodzonymi wadami. Czasem też wynikają ze zbytniego napięcia mięśni pochyłych oraz mięśnia piersiowego mniejszego, np. ze względu na utrzymywanie ich w nieprawidłowej pozycji przez dłuższy czas.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557450/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3526474/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4129179/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6023437/
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6514035/