Zespół jelita drażliwego – objawy, leczenie i porady dietetyczne

Objawy zespołu jelita drażliwego są spowodowane nadmiernym pobudzeniem pracy jelit. Do najbardziej dokuczliwych dolegliwości należą ból brzucha, wzdęcia i uczucie niepełnego wypróżnienia. Schorzenie leczy się środkami farmakologicznymi. Należy ponadto zmienić nawyki żywieniowe oraz wprowadzić psychoterapię.

Zespół jelita drażliwego jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń związanych z funkcjonowaniem układu pokarmowego. Szacuje się, że dotyczy on nawet 20% osób dorosłych, częściej kobiet. Przyczyny nie zostały do końca poznane. Wiadomo jednak, że wystąpienie choroby nie jest związane z organicznymi uszkodzeniami jelita cienkiego i grubego. Pierwsze objawy zespołu jelita drażliwego pojawiają się zwykle między 20. a 40. rokiem życia.

Przyczyny i objawy zespołu jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego jest przewlekłą chorobą jelita cienkiego i grubego. Charakteryzuje się występowaniem przez minimum kilka miesięcy bólu brzucha połączonego ze zmianą rytmu i konsystencji wypróżnień. Jego przyczyna nie została poznana, jednak wyodrębniono czynniki, które wpływają na rozwój schorzenia:

• zaburzenia motoryki jelit (przyspieszenie lub zwolnienie perystaltyki),
• zwiększenie wrażliwości jelit na bodźce zewnętrzne (głównie mechaniczne),
• przebyte bakteryjne infekcje przewodu pokarmowego,
• długotrwały i silny stres oraz napięcie emocjonalne,
• zaburzenia psychiczne (lęk lub depresja).

Objawy zespołu jelita drażliwego mogą być wywołane także zabiegiem chirurgicznym w obrębie jamy brzusznej, błędami dietetycznymi, antybiotykoterapią lub nadużywaniem środków przeczyszczających. Stwierdzono także, że choroba może mieć podłoże genetyczne. Pewne jest, że jej przyczyny nie są związane z organicznym uszkodzeniem lub biochemicznymi zmianami w jelitach.

Początkowo choroba przebiega z naprzemiennymi okresami występowania dolegliwości i prawidłowych wypróżnień. Objawy zależą od rodzaju zespołu jelita drażliwego i mają zmienne nasilenie. Wyróżnia się postać:

• z biegunką – więcej niż trzy wodniste stolce dziennie (po posiłku lub stresie), odczuwanie silnego i gwałtownego parcia,
• z zaparciem – oddawanie stolca odbywa się rzadko i jest utrudnione, kał jest twardy i bobkowaty, pojawia się uczucie niepełnego wypróżnienia,
• mieszaną – biegunki i zaparcia występują zamiennie.

Objawy zespołu jelita drażliwego u dzieci to przede wszystkim przewlekłe dolegliwości bólowe brzucha nasilające się pod wpływem sytuacji stresowych, nawracające biegunki lub zaparcia. Chorobę stwierdza się po wcześniejszym wyeliminowaniu innych schorzeń i wad układu pokarmowego, alergii oraz zakażeń pasożytniczych.

Zespół jelita drażliwego – objawy towarzyszące

Niezależnie od typu oraz przyczyny schorzenia, poza objawami zespołu jelita drażliwego związanymi z zaburzeniami wypróżnień, osoba chora odczuwa także szereg innych dolegliwości:

• ból brzucha, który ma charakter ostry, kurczowy, stały lub nawracający i nasila się po posiłku; najczęściej występuje w podbrzuszu lub w lewym dolnym kwadrancie,
• obecność śluzu w kale,
• wzdęcia, uczucie pełności oraz częste oddawanie gazów,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• nudności, zgaga, wymioty.

Choroba w zdecydowanej większości przypadków przebiega łagodnie, nie powoduje drastycznego spadku wagi ani wyniszczenia organizmu. Osoba, która cierpi na zespół jelita drażliwego, odczuwa wyraźną ulgę po wypróżnieniu się. Objawy ustępują także w nocy. U części chorych można zaobserwować złe samopoczucie, częste bóle głowy, obniżenie nastroju oraz lęk przed dłuższym pobytem poza domem.

Objawy zespołu jelita drażliwego – jak leczyć chorobę?

Leczenie i łagodzenie objawów zespołu jelita wrażliwego polega na stosowaniu środków farmakologicznych, zmodyfikowaniu diety oraz wdrożeniu psychoterapii (terapii poznawczo-behawioralnej oraz technik relaksacyjnych), jeżeli współistnieją zaburzenia psychiczne lub dolegliwości nasilają się pod wpływem stresu i napięcia emocjonalnego.

Środki farmakologiczne to objawowe leczenie zespołu jelita wrażliwego włączane w przypadku, gdy modyfikacja diety nie przyniosła oczekiwanych rezultatów. W zależności od rodzaju dolegliwości stosuje się leki rozkurczowe, przeciwbiegunkowe, eliminujące zaparcia, a także probiotyki, które pozwalają utrzymać prawidłową florę bakteryjną w układzie pokarmowym.

Dieta przy objawach zespołu jelita drażliwego

Dieta łagodząca objawy zespołu jelita drażliwego jest jednym z najważniejszych elementów leczenia schorzenia. Dobranie odpowiedniego sposobu odżywiania zależy od indywidualnych potrzeb chorego. Należy przede wszystkim obserwować reakcje organizmu na spożyte pokarmy i eliminować je.

Dieta przy objawach zespołu jelita drażliwego powinna być lekkostrawna, urozmaicona i bogata w błonnik, który reguluje pracę jelit (jednak u niektórych chorych może nasilać objawy). Należy unikać produktów wzdymających (kapusta, brukselka, fasola, groch), potraw smażonych, pikantnych, zawierających dużą ilość węglowodanów (ponieważ nasilają procesy fermentacyjne w jelitach, co wiąże się z nieprzyjemnymi dolegliwościami). Niekiedy oczekiwane efekty przynosi wyeliminowanie z diety produktów mlecznych.