Zespół krótkiego jelita – przyczyny, objawy, leczenie, dieta

Zespół krótkiego jelita występuje stosunkowo rzadko. Najpopularniejszą jego przyczyną jest rozległe wycięcie jelita, choć bywa ono efektem wrodzonego skrócenia jelita. Pacjenci wymagają przy nim często niekonwencjonalnego żywienia – bardzo ważna jest tutaj odpowiednia dieta. Pełne wyleczenie tego schorzenia nie jest możliwe.

Co to jest zespół krótkiego jelita?

Zespół krótkiego jelita to przypadłość polegająca na tym, że pewien fragment jelita przestaje prawidłowo funkcjonować lub też zostaje wycięty. Choroba znacznie obniża komfort życia. Skutkiem może być odwodnienie i niedożywienie organizmu. W skrajnych przypadkach może zakończyć się śmiercią. Dlatego tak ważna jest tutaj opieka wykwalifikowanych lekarzy i dietetyków.

Zespół krótkiego jelita – objawy

W początkowej fazie można wyróżnić następujące objawy zespołu krótkiego jelita:

• długotrwała biegunka,
• bóle brzucha,
• ubytek masy ciała,
• nieustanne zmęczenie.

Biegunki powodują z kolei:

• odwodnienie,
• kwasicę,
• niedobory pokarmowe,
• niedożywienie,
• zaburzenia wodno-elektrolitowe.

W zaawansowanej fazie choroby wyróżnia się z kolei takie symptomy, jak:

• kamica nerkowa,
• kamica żółciowa,
• osteopenia,
• osteoporoza,
• żółtaczka
• marskość wątroby,
• niewydolność wątroby,
• problemy z krzepnięciem krwi,
• zaburzenia psychiczne,
• tężyczka,
• kwasica mleczanowa,
• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
• niedokrwistość (będąca efektem niedoboru żelaza),
• zaburzenia rytmu serca.

Przyczyny zespołu krótkiego jelita

Najczęstsze przyczyny zespołu krótkiego jelita:

• resekcja z powodu: urazu, skrętu jelita, choroby Leśniowskiego-Crohna, powikłań pooperacyjnych, martwicy jelita (spowodowanej zakrzepem lub zatorem), zadzierzgnięcia jelita, raka jelita cienkiego, niedotlenienia (martwiczego zapalenia jelit w okresie noworodkowym),
• czynnościowe wyłączenie jelita w przebiegu: mukowiscydozy, celiakii, popromiennego zapalenia jelit.

Leczenie zespołu krótkiego jelita

Leczenie zespołu krótkiego jelita trwa stosunkowo długo i nie zawsze jest w pełni skuteczne. Opiekę nad chorym powinna przejąć poradnia żywienia pozajelitowego i dojelitowego. Jeżeli przeprowadzano u pacjenta resekcję jelita, lekarz musi dowiedzieć się, którego jelita to dotyczyło i jaki obszar w sumie objęło. W następnej kolejności zleca mu wykonanie badań, takich jak:

• badanie krwi (biochemia i morfologia z rozmazem),
• badanie moczu (dobowa zbiórka moczu).

Jeżeli pacjent przechodził operację, leczenie wygląda nieco inaczej. Można je podzielić na trzy okresy.

Okres pooperacyjny

Na tym etapie lekarze starają się wyrównać niedobory płynów oraz uzupełnić elektrolity – w tym celu pacjent nawadniany jest dożylnie. Przyjmuje również inhibitory pompy protonowej, ograniczające wytwarzanie kwasu żołądkowego – dzięki temu można uniknąć wrzodów. Ważnym elementem jest tutaj odżywianie dojelitowe.

Okres adaptacyjny

W tym okresie pacjent przyjmuje coraz więcej pokarmów doustnie. Decyzję dotyczącą tej kwestii podejmuje lekarz, na podstawie ogólnego stanu pacjenta. Wielkość podawanych porcji zależy od choroby (która spowodowała zespół jelita krótkiego), ale też wieku pacjenta oraz stanu śluzówki w pozostałym odcinku jelita.

Okres długotrwałego leczenia

Okres ten dotyczy pacjentów z ciężkimi przypadkami zespołu krótkiego jelita, np. tych, u których usunięto sporą część tego organu. Konieczne może być wówczas dostarczanie składników odżywczych drogą wyłącznie pozajelitową bądź wspomagane też drogą doustną. Leczenie odbywa się już jednak w domowym zaciszu. Pacjenci powinni znajdować się jednak cały czas pod opieką lekarzy: rodzinnego, gastroenterologa oraz poradni żywienia dojelitowego i pozajelitowego. Każdy przypadek jest inny, dlatego nie ma odgórnych wskazówek dotyczących postępowania na tym etapie choroby. Na bieżąco należy kontrolować jednak:

• biochemię,
• glikemię,
• masę ciała,
• morfologię,
• poziom stężenia mikro i makroelementów.

Zespół krótkiego jelita – dieta

Sposób żywienia przy zespole krótkiego jelita jest kwestią bardzo istotną. Należy go modyfikować w zależności od okresu i skuteczności leczenia.

Okres pooperacyjny

W okresie pooperacyjnym najważniejsze jest wyrównywanie niedoborów płynowych i elektrolitowych. W drugą dobę po pojawieniu się ruchów perystaltycznych jelit wdrażana jest dieta płynna, w ramach której można pić wodę, napar z rumianku czy słabą herbatę.

Okres adaptacyjny

W początkowej fazie tego okresu należy wprowadzić dietę kleikową klasyczną. Bazuje ona na kleikach z ryżu i kaszy manny, a nawet z płatków owsianych (w postaci zmiksowanej) – nie można jednak spożywać kleików z kaszy jęczmiennej. Dietę można uzupełnić obojętnymi napojami oraz marchwianką.

Po dobrej tolerancji tej diety przez organizm, można dodać do jadłospisu puree z ziemniaków lub marchwi, rozmoczone w herbacie sucharki, kompot przetarty z jabłek, galaretkę i kisiel owocowy, soki owocowe przecierowe (w pewnej ilości), przeciery warzywne (głównie dla niemowląt), a także rozcieńczone soki warzywne (np. z buraków, marchwi, pomidorów).

W końcowej fazie tego okresu można podawać pacjentowi zupy kremy, przygotowane na bazie warzyw korzeniowych (marchewki, selera, pietruszki), ale też przecieru pomidorowego czy ziemniaków. Można miksować także mięso, drób i ryby z zupą i warzywami oraz uwzględnić w diecie jajka, wędliny i sery.

Okres długotrwałego leczenia

Dieta ma być lekkostrawna, pozbawiona cukrów (takich jak fruktoza, laktoza, sacharoza, sorbitol) i surowego błonnika oraz dużej ilości kwasów tłuszczowych.

Zespół krótkiego jelita u dzieci

Czasem diagnozuje się zespół krótkiego jelita u dzieci. Przyczyną tego stanu mogą być:

• skręt jelita na odcinku środkowym,
• zaburzenia układu krzepnięcia,
• martwicze zapalenie jelita cienkiego,
• choroba Hirschsprunga,
• zarośnięcie jelita czczego lub krętego.

Jeśli chodzi o zespół krótkiego jelita u niemowląt, jak i u starszych dzieci, rokowania są lepsze niż u dorosłych. Leczenie ma w tym przypadku umożliwić jak najlepsze warunki do rozwoju psychofizycznego.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536935/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3133978/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5718176/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725620/