Zespół ogona końskiego – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania

Zespół ogona końskiego jest rzadką chorobą kręgosłupa. W większości sytuacji ból krzyża nie wymaga interwencji chirurgicznej, ale w przypadkach skrajnych silny ból pleców może być oznaką zespołu ogona końskiego – stanu, który zwykle wymaga pilnego leczenia operacyjnego. Osoby z zespołem ogona końskiego często są przyjmowane do szpitala w trybie pilnym.

Co to jest zespół ogona końskiego?

U pacjentów z zespołem ogona końskiego dochodzi do ucisku korzeni nerwu rdzeniowego. Chory z tym zespołem potrzebuje szybkiego leczenia, aby zapobiec trwałym uszkodzeniom prowadzącym do nietrzymania moczu, a nawet paraliżu nóg.

Choroba wpływa na wiązkę nerwów zwanych ogonem końskim. Nerwy te znajdują się w dolnej części rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, a ich zadaniem jest wysyłanie i odbieranie sygnałów do nóg, stóp i narządów miednicy.

Przyczyny zespołu ogona końskiego

Zespół ogona końskiego występuje częściej u dorosłych niż u dzieci. Zdarza się, że na przypadłość chorują dzieci z wadą wrodzoną kręgosłupa lub urazem lędźwi. Zespół ogona końskiego jest najczęściej powodowany przez masywną przepuklinę dysku w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Przepuklina dysku występuje, gdy rdzeń dysku przesuwa się z pozycji, wywierając nacisk na pobliskie nerwy w kręgosłupie. Przepuklina dysku może wystąpić w podeszłym wieku lub może być spowodowana urazem kręgosłupa.

Najczęstsze przyczyny zespołu ogona końskiego to:

• pęknięty lub wypadnięty dysk w okolicy lędźwiowej (najczęstsza przyczyna),
• zwężenie kanału kręgowego,
• uszkodzenie kręgosłupa lub złośliwy guz,
• infekcja kręgosłupa, zapalenie, krwotok lub złamanie;
• powikłanie po poważnym urazie kręgosłupa lędźwiowego, np. po wypadku samochodowym, upadku, postrzale,
• wada wrodzona, taka jak nieprawidłowe połączenie między naczyniami krwionośnymi (malformacja tętniczo-żylna).

Objawy zespołu ogona końskiego

Rozpoznanie zespołu ogona końskiego może być trudne. Jeśli wystąpi którykolwiek z objawów, warto skontaktować się z lekarzem:

• silny ból krzyża;
• ból, drętwienie lub osłabienie jednej lub obu nóg, co powoduje potykanie się lub problemy ze wstawaniem z pozycji siedzącej;
• utrata lub zmiana czucia w nogach, pośladkach, wewnętrznej stronie ud, tylnej części nóg lub stopach;
• niedawne problemy z funkcjonowaniem pęcherza lub jelit, takie jak kłopot z wydalaniem moczu lub kału czy problemy z trzymaniem moczu;
• dysfunkcja seksualna, która pojawiła się nagle i bez wyraźnego powodu.

Jak zdiagnozować zespół ogona końskiego?

Zespół ogona końskiego jest trudny do zdiagnozowania. Występuje rzadko, a jego wczesne objawy mogą być podobne do symptomów innych chorób. Ponadto objawy związane z zespołem ogona końskiego mogą mieć różną intensywność i powoli ewoluować w czasie.

Jeśli u pacjenta wystąpią objawy związane z zespołem ogona końskiego, lekarz może zlecić następujące procedury diagnostyczne:

• rezonans magnetyczny (MR) – najlepsza metoda obrazowania rdzenia kręgowego, nerwów, dysków międzykręgowych i więzadeł. Ponieważ te skany mogą wykryć uszkodzenie lub chorobę tkanki miękkiej, rezonans magnetyczny jest cenny w diagnozowaniu przyczyny zespołu ogona końskiego;
• mielogram – zabieg polegający na wstrzyknięciu płynnego barwnika do kręgosłupa. Obrazy rentgenowskie i tomograficzne (zwykle wykonywane za pomocą tomografii komputerowej) mogą wykazywać nacisk na ogon koński spowodowany przepukliną dysku międzykręgowego i innymi schorzeniami.

Leczenie zespołu ogona końskiego

Zespół ogona końskiego jest potencjalnym nagłym przypadkiem i może wymagać szybkiej operacji dekompresyjnej w celu zmniejszenia/usunięcia nacisku na nerw. Poddanie się operacji wydaje się być najlepszą szansą na poprawę funkcji czucia, a także czynności jelit i pęcherza.

Nieleczony zespół ogona końskiego może prowadzić do trwałego paraliżu mięśnia jednej lub obu nóg i utraty kontroli nad pęcherzem/jelitami. Ważną rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę, jest to, że po operacji poprawienie funkcji pęcherza może zająć więcej czasu niż funkcji mięśni. Po zabiegu chirurg może przepisać określone leki, które mają być podawane z samocewnikowaniem pęcherza. Leczenie może prowadzić do stałego powrotu do zdrowia i poprawy funkcji pęcherza i zwieraczy przez wiele lat po operacji.

Źródła:

1. Kraemer (2009). Intervertebral disk diseases causes, diagnosis, treatment, and prophylaxis;
2. Schoenfeld AJ, Bader JO (September 2012). „Cauda equina syndrome: an analysis of incidence rates and risk factors among a closed North American military population”. Clinical Neurology and Neurosurgery. 114(7): 947–50;
3. Shapiro S (February 2000). „Medical realities of cauda equina syndrome secondary to lumbar disc herniation”. Spine. 25(3): 348–51;
4. Chau AM, Xu LL, Pelzer NR, Gragnaniello C (2014). „Timing of surgical intervention in cauda equina syndrome: a systematic critical review”. World Neurosurgery. 81(3–4): 640–50.