Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej – przyczyny, objawy

Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej rozwija się najczęściej, gdy przepływ krwi przez tętnicę podobojczykową lewą lub prawą jest zablokowany przez blaszkę miażdżycową. Objawy schorzenia mogą wynikać z niedotlenienia kończyny górnej lub mózgu – partii ciała zaopatrywanych w krew przez odgałęzienia tej tętnicy. Jak rozpoznać zespół podkradania tętnicy podobojczykowej i na czym polega leczenie schorzenia?

Co to jest zespół podkradania tętnicy podobojczykowej?

Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej jest schorzeniem wywołanym przez wsteczny przepływ krwi w tętnicy kręgowej. Pojawia się na skutek niedrożności lub zwężenia tętnicy podobojczykowej lewej lub prawej. W efekcie dochodzi do „podkradania” krwi z mózgu i jej zwiększonego napływu do ręki.

U większości pacjentów obecność tego zjawiska nie daje objawów i nie wymaga podejmowania leczenia. Zespół podkradania lewej tętnicy podobojczykowej rozpoznaje się częściej niż schorzenie dotyczące tętnicy prawej.

Przyczyny zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej

Tętnica podobojczykowa jest jednym z rozgałęzień aorty (tętnicy głównej). Odpowiada m.in. za zaopatrywanie rąk w krew bogatą w tlen. Za pośrednictwem jednego z rozgałęzień – tętnicy kręgowej – dostarcza też krew do mózgu.

Całkowite lub częściowe zablokowanie tętnicy podobojczykowej powoduje zmniejszenie przepływu krwi do jej rozgałęzień (w tym tych, które zaopatrują rękę oraz do tętnicy kręgowej). W takiej sytuacji może dojść do odwrócenia biegu krwi – odpływa wtedy z mózgu do tętnicy kręgowej, z powrotem do tętnicy podobojczykowej i do kończyny górnej. Proces nasila się w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na tlen w ręce (np. podczas ćwiczeń).

Najczęstszą przyczyną zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej jest miażdżyca. Tworzące się blaszki miażdżycowe blokują przepływ krwi przez tętnicę, co powoduje występowanie opisanego wyżej zjawiska.

W nielicznych przypadkach u podłoża zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej leżą komplikacje po operacji pomostowania wieńcowego (schorzenie nazywamy wtedy zespołem podkradania wieńcowo-podobojczykowego), nieprawidłowości w budowie żeber lub choroba Takayasu.

Czynniki ryzyka zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej

Najważniejsze czynniki ryzyka zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej w większości pokrywają się z czynnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo wystąpienia zmian miażdżycowych. Obejmują one przede wszystkim:

• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzycę,
• palenie papierosów,
• zaburzenia lipidowe (m.in. podwyższony poziom cholesterolu LDL),
• niski poziom aktywności fizycznej,
• nadwagę lub otyłość,
• starszy wiek.

Objawy zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej

Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej często ma przebieg bezobjawowy. W przypadku występowania zaawansowanych zmian pacjent może jednak odczuwać dolegliwości, najczęściej w czasie wykonywania ruchów rękami.

Pierwsza grupa objawów zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej wynika z niedoboru tlenu w mięśniach kończyny górnej. Taki stan wiąże się z m.in. z bólem, zmęczeniem lub drętwieniem ręki.

Symptomy z drugiej grupy rozwijają się na skutek niedostatecznego przepływu krwi przez mózg. Prowadzi to do występowania zawrotów głowy, omdleń, zaburzeń widzenia i uczucia dzwonienia w uszach.

Diagnostyka zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej

Rozpoznania zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej dokonuje się zazwyczaj na podstawie badania USG i Dopplera oraz jednemu z dwóch dodatkowych testów obrazowych: angio-MRI lub angio-CT.

Leczenie zespołu podkradania tętnicy podobojczykowej

Wielu pacjentów, którzy nie odczuwają nasilonych dolegliwości związanych z zespołem podkradania tętnicy obojczykowej nie wymaga podejmowania leczenia ukierunkowanego bezpośrednio na ten problem. Terapia w takich przypadkach ma na celu zmniejszanie ryzyka epizodów sercowo-naczyniowych (zawału serca, udaru mózgu) wywołanych przez zmiany miażdżycowe. Leczenie opiera się wtedy na kontrolowaniu ciśnienia tętniczego, profilu lipidowego oraz stężenia glukozy za pośrednictwem farmakoterapii oraz modyfikacji stylu życia (zaprzestania palenia papierosów, zwiększenia poziomu aktywności fizycznej oraz zdrowego żywienia – np. zastosowania diety śródziemnomorskiej lub diety DASH).

Jeśli pacjenci odczuwają silne dolegliwości związane z zespołem podkradania tętnicy podobojczykowej, opcją terapii jest m.in. operacja rewaskularyzacji.

Bibliografia:

1. Kikkeri N. S., Nagalli S., Subclavian Steal Syndrome, StatPearls, 2021.