Zespół Sandifera u niemowląt i dzieci – objawy, leczenie

Zespół Sandifera to rzadka przypadłość, która pojawia się u dzieci oraz niemowląt. Jej przyczyną jest refluks żołądkowo-przełykowy, natomiast głównym objawem – nienaturalne wyginanie się różnych partii ciała, m.in. szyi, kończyn, grzbietu. Jakie objawy jej towarzyszą i jak ją leczyć?  

Zespół Sandifera – co to jest?

Zespół Sandifera to zespół objawów, których mechanizm nie jest do końca znany. Borykają się z nim niemowlęta z refluksem żołądkowo-przełykowym. Czasem dopada on także starsze dzieci z przepukliną rozworu przełykowego, alergiami czy zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego (np. mózgowym porażeniem dziecięcym, encefalopatią wieku dziecięcego lub innymi powikłaniami neurologicznymi). 

Na czym polega zespół Sandifera? Przede wszystkim na nawracających, napadowych zaburzeniach ruchowych. Napady te mogą być przemijające lub długotrwałe, nierzadko są również mylone z napadami padaczkowymi. Pojawiają się u 1 proc. pacjentów z refluksem żołądkowo-przełykowym, a pierwsze symptomy występują zwykle między 16. a 36. miesiącem życia. Warto zaznaczyć, że zespół Sandifera u dorosłych nie występuje. 

Zespół Sandifera u niemowląt – objawy

Zespół Sandifera związany jest z następującymi objawami: 

• napady skurczu górnych części ciała (głównie mięśni grzbietu), 
• gwałtowny skręt szyi wraz z usztywnieniem (prowadzi to czasem do przeprostu szyi), 
• nagłe, silne lub stałe odchylenia główki do tyłu bądź dociskanie jej do ramienia – ruchy tego typu mogą pojawiać się w całych seriach i budzić skojarzenia z epilepsją, najczęściej mają one miejsce podczas jedzenia, ale też podczas snu, 
• nienaturalne ruchy kończyn, 
• pozycja opistotonus – polega ona na sztywnieniu kręgosłupa oraz wygięciu ciała ku tyłowi, z głową również odgiętą w tył, często dochodzi do takiego ułożenia w nocy, całość sprawia wrażenie, jakby dziecko chciało dotknąć potylicą karku, 
• kierowanie gałek ocznych i głowy w jedną stronę, 
• zmiany w mimice twarzy – kiedy widać je u dziecka, można odnieść wrażenie, że nagle dostało paraliżu, 
• płacz, drażliwość, nerwowość, kłopoty ze snem. 

Objawy te występują w trakcie karmienia lub tuż po nim (a więc kilka lub kilkanaście minut po posiłku). Uznaje się, że stanowią one reakcję bólową na drażniące działanie kwaśnej treści żołądkowej w przełyku. 

Zespół Sandifera może występować razem z takimi symptomami, jak: 

• drżenie, 
• krztuszenie się, 
• epizody bezdechu, 
• sinica. 

Zespół Sandifera – pozostałe objawy 

Oprócz powyższych, zespół Sandifera współwystępuje z objawami refluksu, takimi jak: 

• masywne ulewanie u niemowląt, 
• wymioty u starszych dzieci, 
• przewlekły kaszel (pomimo braku infekcji) 
• chrząkanie i chrypka, 
• niechęć do jedzenia, prowadząca nierzadko do utraty wagi, anemii, nieodpowiedniego przyrostu masy ciała i ograniczenia rozwoju, czasem jednak dzieje się wręcz przeciwnie i dziecko ma nadmierny apetyt – je po to, aby złagodzić przykre dolegliwości, 
• niechęć do wykonywania niektórych aktywności, np. leżenia na brzuszku, które może nasilić uciążliwe symptomy, 
• dławienie się (np. w nocy i nawet wtedy, gdy dziecko jadło długo przed snem), 
• odbijanie się kilka godzin po karmieniu, 
• wyraźne przełykanie, mlaskanie (w wyniku walki z odruchem wymiotnym), 
• częste przeżywanie (nawet, jeśli dziecko nie było wcześniej karmione). 

Warto zaznaczyć, że ulewania nie zawsze się pojawiają – zdarza się, że treść żołądkowa cofa się nieznacznie, wówczas jednak maluchy odczuwają podrażnienie oraz duże uczucie dyskomfortu. 

Zespół Sandifera może wywołać również następujące powikłania: 

• często nawracające infekcje dolnych dróg oddechowych (włączając w to zapalenie płuc o etiologii zachłystowej oraz zapalenie oskrzeli), 
• często nawracające infekcje górnych dróg oddechowych. 

Diagnostyka zespołu Sandifera

Zanim choroba zostanie wykryta, dziecko trafia w pierwszej kolejności do lekarza POZ. Tam przeprowadza on z pacjentem wywiad oraz wykonuje badanie fizykalne. Pacjenci z podejrzeniem zespołu Sandifera powinni trafić pod opiekę poradni gastroenterologicznej, a tam – poddani 24-godzinnek ph-metrii. Badanie to polega na pomiarze pH w części przełyku przez minimum 18 godzin, w tym również i przez całą noc. Dziecko musi mieć wówczas założoną przeznosową sondę, która umożliwia wykonanie pomiarów. 

W diagnostyce wykorzystuje się również impedancję przełyku, która pozwala wykryć refluks żołądkowo-przełykowy. Nierzadko stosuje się manometrię przełyku, dzięki której można ocenić trzon przełyku oraz jego zwieracze. Lekarz może zalecić także badanie RTG z kontrastem, pozwalające wykluczyć zaburzenia rozwojowe. 

Zespół Sandifera i metody leczenia

W przypadku pojawieniu się zespołu Sandifera u niemowląt, pierwszym krokiem powinno być leczenie choroby refluksowej przełyku. W tym celu zaleca się wykorzystanie inhibitorów pompy protonowej. Czasem wystarczy zmodyfikować jednak tylko nawyki żywieniowe. Wówczas stosowane są różne mieszanki pokarmowe, stworzone specjalnie dla dzieci z omawianym problemem. Można je rozpoznać po tym, że są oznaczone skrótem „AR”. Jednocześnie należy pamiętać o tym, aby nie przekarmiać dziecka. Nie należy też podawać maleństwu jedzenia lub picia przed snem. Warto też zadbać, aby maluch jadł częściej, ale w mniejszych ilościach.  

Aby trochę ulżyć dziecku, warto w odpowiedni sposób układać je do snu, tak aby główka leżała wyżej niż tułów i nóżki. Wynika to z tego, że mali pacjenci z refluksem często nie mogą w normalnej pozycji zasnąć i uspokajają się np. dopiero po wzięciu na ręce. W przypadku pacjentów z powikłaniami neurologicznymi konieczne bywa przeprowadzenie operacji antyrefluksowej. Dzięki odpowiedniemu leczeniu można całkowicie pozbyć się omawianej przypadłości lub przynajmniej złagodzić objawy. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK558906/ (dostęp: 8.09.22)
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6971150/ (dostęp: 8.09.22)