Zespół żyły głównej górnej – objawy, diagnostyka, leczenie

Zespół żyły głównej górnej może pojawić się nagle bądź też rozwijać się powoli i sukcesywnie. Zazwyczaj ma on charakter przewlekły, a jego leczenie uzależnione jest bezpośrednio od przyczyny. Z reguły jest on dowodem na istnienie poważnej choroby i nie wolno go w żadnym wypadku lekceważyć. Jaki są objawy zespołu żyły głównej górnej? I na czym polega jej leczenie?

Co to jest zespół żyły głównej górnej?

Zespół żyły głównej górnej (ang. superior vena cava syndrome, SVCS) to stosunkowo rzadko występujące, specyficzne objawy, które pojawiają się w wyniku zaburzenia drożności żyły głównej górnej. W przebiegu tego zespołu może dojść do obrzęku mózgu i krtani. Do problemu z przepływem krwi przyczynia się ucisk z zewnątrz lub zakrzepica. W ogromnej większości przypadków powodem jego powstania są nowotwory.

Zespół żyły głównej górnej – objawy

Najczęstsze objawy zespołu żyły głównej górnej to:

• obrzęk w okolicach głowy, twarzy, szyi, rąk, ramion,
• nabrzmiałe i powiększone żyły na szyi i skroniach,
• zaczerwienione spojówki,
• zaczerwienione śluzówki jamy ustnej i gardła,
• opuchnięta skóra,
• sinienie w okolicach głowy.

W wyniku zastoju krwi i zwiększenia jej ciśnienia w żyłach dochodzi czasem do zmniejszenia ukrwienia, a więc i natleniania poszczególnych organów. Pojawiają się wówczas:

• bóle i zawroty głowy,
• szumy w uszach,
• świszczący oddech i chrypa,
• problemy z widzeniem,
• problemy z koncentracją,
• trudności związane z utrzymaniem równowagi,
• trudności związane z przełykaniem,
• kaszel i duszności,
• nudności,
• otępienie.

Jeśli zespół żyły głównej górnej utrzymuje się przez dłuższy czas, wyodrębniona zostaje alternatywna droga żylna, którą odpływa krew. Naczynie krwionośne, które przestaje być aktywne, zaczyna się rozszerzać i być widoczne przez skórę na klatce piersiowej. Warto dodać, że jeśli ucisk na naczynie rozwija się bardzo powoli, objawy przez długi czas mogą być ledwo widoczne.

Zespół żyły głównej górnej – przyczyny

W 90-95 proc. przypadków przyczyną zespołu żyły głównej górnej są nowotwory – głównie złośliwe, czasem też łagodne. W pozostałych przypadkach wpływają na jego powstanie choroby śródpiersia, urazy, zmiany naczyniowe (np. przetoki tętniczo-żylne, tętniak aorty), a także obrażenia jatrogenne (np. skrzeplina u osób z elektrodą stymulatora lub cewnikiem centralnym). Mogą przyczynić się do niego także wrodzone deformacje dużych naczyń krwionośnych.

Zespół żyły głównej górnej – diagnostyka

Aby zdiagnozować zespół żyły głównej górnej, wykonuje się badania obrazowe:

• rezonans magnetyczny,
• tomografię komputerową,
• radiogram klatki piersiowej,
• ultrasonografię z dopplerowską przystawką.

W niektórych przypadkach lekarze wykorzystują również gastrofiberoskopię (która pozwala obejrzeć przełyk), mediastinoskopię (czyli endoskopowe badanie śródpiersia) oraz laryngo- i tracheoskopię (czyli wziernikowanie dróg oddechowych). Pomocna w diagnozie bywa także scyntygrafia tarczycy, a także biopsja aspiracyjna cienkoigłowa guza.

Zespół żyły głównej górnej – leczenie

Leczenie zespołu żyły głównej górnej dzieli się na: objawowe i przyczynowe.

Zespół żyły głównej górnej – leczenie objawowe

Leczenie objawowe zespołu żyły głównej górnej polega na przyjmowaniu leków diuretycznych oraz steroidów (w tym głównie deksametazonu), które obniżają poziom odczuwanych dolegliwości. Zwalczają one duszności, obrzęki, działają przeciwzapalnie.

Zespół żyły głównej górnej – leczenie przyczynowe

Sporo zależy od pierwotnej przyczyny, która wywołała zespół żyły głównej górnej oraz chorób jej towarzyszących. Jeśli ma on podłoże nowotworowe, na początku stosuje się radioterapię – zwłaszcza u pacjentów z nowotworem płuca (w 90 proc. przypadków powoduje ona remisję). Dzięki napromieniowaniu guza szybko się on zmniejsza, dzięki czemu ucisk na żyłę zostaje zmniejszony, a objawy – zminimalizowane.

Zazwyczaj radioterapia wykonywana jest w trybie pilnym. Jeśli stan pacjenta jest ciężki, wykonuje się ją bez uprzedniego rozpoznania histopatologicznego, jednak zdarza się to rzadko. Jeśli pierwotną przyczyną są jednak nowotwory chemiowrażliwe, a więc np. chłoniaki, zazwyczaj wdraża się zarówno radioterapię, jak i chemioterapię.

Zespół żyły głównej górnej – inne metody leczenia

W przypadku niektórych pacjentów lekarze decydują się na angioplastykę, połączoną z wszczepieniem stentu (czyli ciała obcego, które rozszerza światło naczynia). Niekiedy przeprowadza się operację chirurgiczną, podczas której wycina się miejsce zwężenia lub tworzy dodatkowe połączenia naczyniowe. Jeśli przyczyną ucisku jest zakrzepica, stosuje się czasem również leczenie farmakologiczne, które polega na chemicznym rozpuszczaniu czopa, który utrudnia przepływ krwi.

Zespół żyły głównej górnej – rokowania

Kiedy pojawia się zespół żyły głównej, wymagane jest pilne leczenie, ponieważ jest on – tak naprawdę – stanem zagrożenia życia. Zazwyczaj symptomy zespołu żyły głównej górnej ustępują miesiąc po rozpoczęciu radioterapii. Jednak 99 proc. pacjentów umiera w ciągu 2,5 roku, ze względu na najczęściej występującą, pierwotną przyczynę tych objawów, a więc nowotwór.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441981/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2728369/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4093359/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4771672/