Zimne poty – przyczyny i objawy towarzyszące. Jak leczy się nadpotliwość?

Zimne poty to mało charakterystyczny objaw, który może towarzyszyć różnym stanom chorobowym, poczynając od niegroźnych infekcji, aż po poważne choroby, w tym schorzenia tarczycy i nowotwory. Przyczyną nocnych potów są też niektóre stany fizjologiczne – ciąża i menopauza. Przy często powtarzających się zimnych potach warto udać się do lekarza, aby odnaleźć źródło dolegliwości. Leczenie nadpotliwości opiera się na rozpoznaniu i terapii choroby podstawowej.

Termoregulacja – po co nam pocenie się?

Pot to substancja, która wytwarzana jest w celu ochłodzenia organizmu i ochrony przed przegrzaniem. W skład wydzieliny wchodzi woda (ok. 98% zawartości), chlorek sodu, mocznik, amoniak, elektrolity, kwas moczowy, aminokwasy i węglowodany. Gruczoły potowe znajdują się praktycznie na całej powierzchni ciała, choć ich największa ilość występuje na podeszwach stóp, dłoniach, pachach i czole. Wyróżnia się dwa typy gruczołów potowych: ekrynowe, które uchodzą bezpośrednio na powierzchnię skóry oraz gruczoły apokrynowe uchodzące do mieszków włosowych. Funkcję termoregulacyjną spełniają przede wszystkim gruczoły potowe ekrynowe, które unerwiane są przez pozazwojowe włókna współczulne. Pocenie ekrynowe pojawia się, gdy temperatura otoczenia jest wyższa niż 35 stopni Celsjusza.

Prawidłowa temperatura ciała u człowieka mieści się w zakresie 36,4–37,0 °C  i jest zależna od wieku, płci i miejsca wykonanego pomiaru. Najwyższa temperatura w ciągu dnia występuje około godz. 16-18, najniższa wczesnym rankiem. Termoregulacja to zdolność do utrzymania temperatury ciała w optymalnym zakresie. O obniżonej temperaturze ciała mówi się, gdy spada ona poniżej 36,6 stopni Celsjusza. Z kolei temperatura poniżej 35 stopni Celsjusza oznacza hipotermię, czyli wychłodzenie organizmu. Mechanizmem obronnym w przypadku znacznego obniżenia temperatury są dreszcze bez gorączki. Zaburzeniem termoregulacji jest też gorączka. Choć powoduje ona wzrost temperatury ciała, to jednocześnie pozwala organizmowi walczyć z infekcjami.

Zimne poty – przyczyny

O zimnych potach mówimy, gdy wydzielanie potu jest nadmierne i nieadekwatne do sytuacji, np. nie ma związku z wysiłkiem fizycznym, wysoką temperaturą otoczenia czy podwyższoną wilgotnością powietrza. Zimne poty to reakcja organizmu na różnorodne czynniki. Nadmierna potliwość może pojawić się:

• w odpowiedzi na stres i silne emocje;
• w chorobach: niedoczynności i nadczynności tarczycy, infekcjach wirusowych i bakteryjnych, stanach zapalnych, cukrzycy (w hipoglikemii);
• po nagłej utracie krwi i spowodowanym tym wstrząsem krwotocznym;
• podczas zawału serca i arytmii;
• w czasie ciąży – organizm wytwarza więcej potu, występują fale zimna i uderzenia gorąca;
• u kobiet w czasie menopauzy, co ma związek z wygaszaniem funkcji jajników;
• u mężczyzn wraz z obniżeniem poziomu testosteronu;
• w napadach paniki;
• jako reakcja na zażywane leki: leki antydepresyjne, przeciwnadciśnieniowe, salicylany;
• po przetrenowaniu;
• na skutek silnego bólu w czasie kolki nerkowej lub dolegliwości bólowych spowodowanych urazami ciała;
• u osób z niektórymi chorobami nowotworowymi;
• u osób stosujących zioła o działaniu napotnym: czarny bez, lipę.

Objawy towarzyszące zimnym potom

Zimne poty zazwyczaj nie są jedynym pojawiającym się objawem. Gdy wystąpią, warto zwrócić uwagę na inne, ewentualne dolegliwości.

Zimne poty a choroby infekcyjne

Nadmierne pocenie się podczas snu występuje m.in. podczas nieżytu nosa, grypy, zapalenia oskrzeli i płuc. Ponadto zimne poty obserwuje się u osób zakażonych wirusem HIV oraz chorujących na gruźlicę, mononukleozę czy brucelozę. Podczas infekcji wirusowych i bakteryjnych oprócz zimnych potów występuje także gorączka, brak apetytu, uczucie rozbicia i bóle kostno-mięśniowe.

Zimne poty a cukrzyca

Spadek poziomu glukozy poniżej 70 mg/dl nazywany jest hipoglikemią. U osób z cukrzycą hipoglikemia objawia się uczuciem głodu, nudnościami, drżeniem rąk, bólami i zawrotami głowy, kołataniem serca, niepokojem i nadmierną potliwością. Niedobór glukozy wywołuje zaburzenia mowy i widzenia, senność, splątanie i utratę przytomności.

Zimne poty a choroby nowotworowe 

Ziemne poty mogą być jednym z symptomów choroby nowotworowej. Często objaw ten pojawia się w nocy – wówczas określany jest jako nocne poty. Nadmierna potliwość jest charakterystyczna dla ziarnicy złośliwej, przewlekłej białaczki szpikowej, raka gruczołu krokowego, raka trzustki oraz wielu złośliwych chorób nowotworowych i każdej rozsianej choroby nowotworowej. Szacuje się, że zimne poty dotyczą aż 14-28% osób z zaawansowaną chorobą nowotworową. Za przyczynę nadpotliwości uznaję się m.in. zakażenia, zaburzenia hormonalne i przyjmowanie niektórych leków, np. morfiny. Pocenie się w nocy może pojawić się także w odpowiedzi na odstawienie pewnych leków, w tym opioidów. Do objawów chorób nowotworowych zalicza się: osłabienie, bóle kostne, gorączkę, brak apetytu, wymioty, nudności, zawroty głowy, utratę masy ciała. 

Zimne poty a choroby serca

Zimne poty w chorobach sercowo-naczyniowych wynikają ze stymulacji przywspółczulnego układu nerwowego. Towarzyszą im ból w klatce piersiowej, ból zamostkowy, duszności, nudności i wymioty, zmęczenie, ból w żuchwie. 

Zimne poty a choroby autoimmunologiczne

Wzrost wydzielania potu w chorobach autoimmunologicznych ma związek z wytwarzaniem przez organizm cytokin oraz interleukin, które powodują podwyższenie temperatury ciała. Nocne poty pojawiają się u osób z m.in. reumatologicznym zapaleniem stawów. 

Zimne poty a menopauza

Mechanizm występowania zimnych potów podczas menopauzy obejmuje spadek stężenia estrogenów, który jest związany z niewydolnością hormonalną jajników. Pocenie się występuje podczas uderzeń gorąca, a także w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego. 

Zimne poty u niemowląt i dzieci

Nadmierna potliwość występuje nie tylko u dorosłych, ale i dzieci. Najczęstszą przyczyną nie są stany chorobowe, a przegrzanie organizmu spowodowane zakładaniem dziecku zbyt grubych ubrań, nieadekwatnych do temperatury otoczenia. Zimne poty to także wynik infekcji (np. grypy, ospy wietrznej, anginy), niedoboru witaminy D, alergii oraz poważnych chorób, w tym choroby nowotworowej (chłoniaka Hodgkina, białaczki), mukowiscydozy, przewlekłej choroby nerek.

Zimne poty – diagnostyka

Jakie badania zrobić, gdy dziecko lub dorosły nadmierne się poci? W diagnostyce zimnych potów należy wziąć pod uwagę wszystkie występujące symptomy i okoliczności ich pojawiania się. Zebrany wywiad lekarski uwzględniający współistniejące objawy może pomóc w ustaleniu prawdopodobnej przyczyny potliwości. W zależności od podejrzewanych schorzeń specjalista może zlecić wykonanie:

• morfologii krwi z rozmazem,
• oznaczenia CRP i OB – markerów stanu zapalnego,
• badania hormonów tarczycy TSH, FT3, FT4;
• oznaczenia poziomu hormonów płciowych;
• pomiaru stężenia glukozy na czczo;
• oznaczenia markerów nowotworowych;
• badań obrazowych: rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej.

Zimne poty – jak postępować?

Zimne poty to tylko jeden z objawów nieprawidłowego funkcjonowania organizmu, dlatego leczenie dolegliwości opiera się na wykryciu i terapii choroby podstawowej. Przy nadmiernym poceniu się w nocy i gorączce podczas infekcji można sięgnąć po leki bez recepty, które złagodzą objawy. Jeśli występują dreszcze i uczucie zimna dobrze jest rozgrzać się, biorąc ciepłą kąpiel. Pocenie się podczas snu przy menopauzie można złagodzić, stosując hormonalną terapię zastępczą: estrogenową bądź estrogenowo-gestagenową oraz leki z grupy SSRI. W przypadku powiązania nocnych potów z nadczynnością tarczycy wdrażane jest leczenie tyreostatyczne.

Co zrobić, by ograniczyć pocenie się? Nadpotliwość można zredukować, dbając o odpowiedni ubiór: zakładając piżamy bawełniane oraz śpiąc na pościeli wykonanej z przewiewnych tkanin. Lepszy sen zapewnia wietrzenie pomieszczeń, unikanie światła niebieskiego na 2 godziny przed pójściem spać oraz spanie w pomieszczeniach o temperaturze 18 stopni Celsjusza.

KIOM, czyli Krótka Instrukcja. O Menopauzie

KIOM, czyli Krótka Instrukcja. O Menopauzie, powstała, żeby wspierać wszystkie kobiety, które przechodzą menopauzę, i te, które czują, że aktualnie doświadczane przez nie objawy mogą być z nią związane. Powstała także z myślą o osobach, które po prostu chcą się lepiej przygotować do tego etapu: czy dla siebie samych, czy po to, by wiedzieć, jak wspierać bliskie sobie kobiety.

Instrukcja jest po to, aby życzliwie, z troską i w sposób rzeczowy przedstawić Ci zagadnienia związane z menopauzą. Myślimy o niej jak o przyjaciółce, która już przeszła drogę, którą masz przed sobą. Dzieli się z Tobą wiedzą, doświadczeniem, podpowiada możliwości działania tak, żebyś mogła nawigować przez ten etap jak najlepiej dla siebie.

Instrukcję stworzyłyśmy wspólnie z ekspertkami wielu dziedzin, które w sposób jasny, ciekawy i merytoryczny wyjaśniły wiele aspektów menopauzy, a także wspólnie z kobietami, które podzieliły się doświadczeniem tego okresu.

Krótka Instrukcja. O Menopauzie jest darmowa. Możesz przeczytać ją na stronie krotkainstrukcja.pl lub pobrać ją w formie PDF-a.

Źródła:

1. Robert Twycross: Pocenie się w zaawansowanej chorobie nowotworowej, Polska Medycyna Paliatywna 2004, tom 3, nr 2.
2. J. W. Mold, B. J. Holtzclaw, L. McCarthy, Night Sweats: A Systematic Review of the Literature, The Journal of the American Board of Family Medicine, November 2012, vol. 25 no. 6 878-893.