Jak rozpoznać złamany obojczyk? Rehabilitacja jest kluczowa

Nawet z pozoru delikatny upadek na okolicę barku może spowodować złamanie obojczyka. To uraz, który zdarza się nie tylko podczas uprawiania sportu, ale także w życiu codziennym – na spacerze, w trakcie zabawy czy przy wchodzeniu po schodach. Jak rozpoznać złamany obojczyk? Jak leczy się taki uraz? Czy potrzebna będzie rehabilitacja? 

Obojczyk – gdzie się znajduje? 

Obojczyk jest częścią obręczy barkowej, czyli połączenia szkieletu klatki piersiowej i kończyny górnej. U wielu osób, zwłaszcza szczupłych, można go dostrzec pod skórą. Znajduje się w górnej części klatki piersiowej, nieopodal ramienia. Obojczyk jest lekko zakrzywiony na kształt litery S. Najczęściej łamie się w miejscu, gdzie jest najcieńszy, czyli na mniej więcej 1/3 długości. Do obojczyka doczepione są więzadła, odpowiadające za stabilizację obręczy barkowej:  

• obojczykowo-mostkowe,  
• barkowo-obojczykowe, 
• kruczo-obojczykowe, 
• żebrowo-obojczykowe, 
• jedno więzadło międzyobojczykowe.

Przyczyny złamania obojczyka 

Do złamania obojczyka najczęściej dochodzi z powodu upadku na bark lub klatkę piersiową. Wbrew pozorom to wcale nie musi być silne uderzenie z dużej wysokości. Do urazu często dochodzi np. podczas jazdy na rolkach czy na rowerze. Bardzo rzadko zdarza się też, że do złamania obojczyka dochodzi na skutek uderzenia, chociażby podczas wypadku samochodowego. 

Co ciekawe, obojczyk mogą też złamać noworodki. Wówczas mówi się o „złamaniu zielonej gałązki” – kość nie traci u dzieci połączenia, tylko przerywa się na skutek wygięcia, podobnie jak gałęzie zdrowych drzew. U noworodków do takich urazów dochodzi najczęściej w efekcie ciężkiego przebiegu porodu – duża masa urodzeniowa sprawia, że prawdopodobieństwo złamania jest większe. Wpływ na to może mieć też użycie przez lekarza tzw. kleszczy, niewłaściwe ułożenie dziecka lub uszkodzony jeszcze w łonie matki splot barkowy.

Jakie są objawy złamanego obojczyka? 

To, jakie objawy można zaobserwować przy złamanym obojczyku, zależy od tego, czy uraz dotyczy dziecka, czy osoby dorosłej. W przypadku noworodków kończyna górna jest zauważalnie mniej ruchoma. Po kilku dniach od wypadku w okolicy obojczyka można wyczuć zgrubienie. Pojawia się ono na skutek rozpoczęcia procesu gojenia.

Jeśli chodzi o nieco starsze dzieci, w miejscu złamania najczęściej pojawia się opuchlizna oraz siniak. Dziecko zwykle trzyma rękę przy klatce piersiowej i nie pozwala nikomu jej dotykać ze względu na silny ból. Z kolei u nastolatków i osób dorosłych, pojawia się silny ból w miejscu złamania, do tego dochodzi obrzęk oraz zasinienie. Jeśli mamy do czynienia ze złamaniem z przemieszczeniem, może się pojawić deformacja.

Czasem złamanemu obojczykowi towarzyszy złamanie żeber. Taka sytuacja zdarza się np. podczas wypadków samochodowych albo naprawdę poważnych upadków. Wówczas osoby, które doznały urazu, oprócz silnego bólu często mają duszności oraz problem z nabraniem powietrza do płuc.

Co zrobić w przypadku złamania obojczyka? 

W sytuacji, gdy mogło dojść do złamania obojczyka, konieczna jest jak najszybsza wizyta u lekarza, który wykona badania obrazowe – z reguły jest to zdjęcie rentgenowskie. Specjalista musi też zweryfikować, czy oprócz złamania obojczyka nie doszło do innych uszkodzeń, np. w obrębie splotu ramiennego, naczyń podobojczykowych czy górnej części płuca. Wtedy może się zdarzyć, że konieczne będzie wykonanie tomografii komputerowej.

Zanim jednak pacjent dotrze do lekarza, powinien unieruchomić kończynę. Najlepiej zabandażować rękę przylegającą do klatki piersiowej i zgiętą na wysokości połowy mostka. Pomocny może też okazać się temblak. Miejsce, w którym odczuwalny jest najsilniejszy ból, można schłodzić zimnymi okładami. Warto też przyjąć jakieś środki przeciwbólowe.

W jaki sposób leczy się złamany obojczyk?  

Złamanie obojczyka u noworodka jest diagnozowane podczas porodu przez neonatologa i nie wymaga specjalistycznego leczenia. Zdolności regeneracyjne nowo narodzonych organizmów sprawiają, że kość sama się zrasta, a następnie regeneruje. 

 Inaczej jest oczywiście w przypadku starszych dzieci, nastolatków oraz dorosłych – tu z reguły stosuje się leczenie zachowawcze w postaci unieruchomienia obojczyka i kończyny górnej po stronie, gdzie pojawił się uraz. Chodzi o to, by po złamaniu obojczyk powrócił do właściwego kształtu i dobrze się zrósł. W przypadku złamań z przemieszczeniem lub obejmujących oba obojczyki, konieczna może być operacja. Do unieruchomienia używa się: 

• temblaków, 
• ortez barku, 
• gipsów, które obejmują górną część klatki piersiowej oraz jedną rękę, 
• miękkich lub gipsowych opatrunków ósemkowych.

Złamany obojczyk – rehabilitacja 

U noworodków po złamanym obojczyku rokowania są bardzo dobre, najczęściej po kilku tygodniach od urazu nie ma już śladu. Także u małych dzieci taki nieszczęśliwy upadek nie wywołuje z reguły żadnych trwałych następstw. Inaczej jest natomiast w przypadku dorosłych – tu konieczna jest odpowiednia i regularna rehabilitacja.

Jakie są powikłania po złamanym obojczyku? 

Czy po złamanym obojczyku możliwe są powikłania? Niestety tak. Zdarza się to, kiedy złamanie źle się goi, co może skutkować pojawieniem się tzw. stawu rzekomego. Oznacza to, że złamanie w ogóle się nie zrasta, a kości stale ocierają się o siebie, tworząc więcej zniszczeń w obrębie tkanki. Czasem wyczuwalne są ruszające się odłamki, w takiej sytuacji konieczna jest operacyjna stabilizacja złamania. 

Na szczęście do powikłań dochodzi tylko wtedy, kiedy pacjent nie stosuje się do zaleceń lekarskich. Najważniejsze jest więc to, by nie obciążać obojczyka, a także w odpowiednim momencie rozpocząć rehabilitację pod okiem specjalisty. Osoby, które przestrzegają wytycznych, mogą być niemalże pewne, że do tego typu powikłań u nich nie dojdzie. 

Bibliografia 

1. https://wprawiamywruch.mdh.pl/kategoria-ortopedia/zlamanie-obojczyka-przyczyny-objawy-i-leczenie [dostęp 15.03.2023]. 
2. https://www.doz.pl/czytelnia/a16918-Zlamany_obojczyk__objawy_leczenie_operacja_rehabilitacja [dostęp 15.03.2023]. 
3. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/276994,zlamania-obojczyka [dostęp 15.03.2023]. 
4. https://fizjoterapeuty.pl/rehabilitacja/zlamanie-obojczyka-przyczyny-objawy-leczenie.html [dostęp 15.03.2023].