Złamany ząb w części korzeniowej – czy konieczne jest jego usunięcie?

Złamanie zęba w części korzeniowej to dosyć rzadki problem, z którym spotykają się stomatolodzy w swoich gabinetach. W przypadku bardzo poważnych urazów może być konieczne podjęcie leczenia endodontycznego lub nawet usunięcie zęba. Nie należy więc bagatelizować problemu, ponieważ wczesne rozpoczęcie leczenia zwiększa szansę na uratowanie zęba.

Złamany ząb – co to za uszkodzenie? 

Złamanie korzenia zęba należy do grupy poważnych urazów stomatologicznych. Najczęściej powstaje na skutek urazu czy wypadku. Powstaje wówczas pęknięcie, które obejmuje zębinę, cement korzeniowy oraz miazgę zębową. Niekiedy diagnozowane jest też złamanie kości wyrostka zębodołowego (w przypadku szczególnie skomplikowanych i masywnych uszkodzeń). 

Rodzaje złamań zęba 

Wyróżnia się kilka typów złamania zęba. W zależności od przebiegu linii pęknięcia może być to złamanie pionowe, skośne albo poziome. 

Pionowe złamania zębów zostały sklasyfikowane przez Amerykańskie Towarzystwo Endodontyczne w 2008 r. Zgodnie z przyjętą systematyką pionowe pęknięcie korzenia zębowego należy do grupy V. Może mieć charakter całkowity lub częściowy (obejmuje cały korzeń lub tylko jego część). Pionowe pęknięcie zęba może wynikać z predyspozycji pacjenta, choć znacznie częściej stanowi efekt leczenia endodontycznego i związanego z tym osłabienia struktury kości. Na powstanie tego rodzaju urazu są w szczególności narażone osoby: 

• z wadami zgryzu, 
• zmagające się z bruksizmem, 
• zaciskające zęby, 
• z abrazją (nadmierne ścieranie twardej struktury powierzchni zęba przy jego szyjce np. przez niewłaściwe szczotkowania), 
• z atrycją (ścieranie zębów przez tarcie jednymi o drugie), 
• po leczeniu ubytków z wykorzystaniem narzędzi rotacyjnych, 
• po leczeniu rozległych i głębokich ubytków. 

W przypadku skośnego złamania szczelina przebiega zwykle od korzenia aż po koronę zęba lub w części wewnątrzzębodołowej. 

Poziome złamanie zęba może mieć kilka postaci: 

• pęknięcie pojawia się w przykoronowej części korzenia zęba, 
• pęknięcie pojawia się w środkowej części korzenia zęba, 
• pęknięcie pojawia się w wierzchołkowej części korzenia zęba. 

Pęknięty ząb – objawy 

Typowym objawem pęknięcia zęba jest ból nasilający się przy przeżuwaniu pokarmów, zwłaszcza tych o zwartej i twardej strukturze. Jest on również bardziej odczuwalny przy nagłych zmianach temperatury. Chodzi tu zarówno o przyjmowanie zimnych płynów i pokarmów, jak i raptowną zmianę temperatury otoczenia (np. po wejściu do klimatyzowanego pomieszczenia). 

Dosyć częstym objawem złamania zęba jest nadwrażliwość w czasie spożywania słodkich potraw lub picia słodkich napojów. 

Przy opukiwaniu zęba pojawia się promieniujący ból, który nie kończy się natychmiast po zaprzestaniu tego badania. Mowa jest wówczas o bólu przedłużonym. 

Diagnostyka złamania zęba 

Złamanie zęba wymaga konsultacji ze specjalistą. Choć nie każde pęknięcie wymaga natychmiastowej interwencji, to w przypadku urazów pionowych i rozległych skośnych konieczne jest usunięcie zęba, aby zapobiec niekorzystnym dla zdrowia powikłaniom.  

Diagnostyka w przypadku pęknięcia korzenia jest wyjątkowo skomplikowana, ponieważ jeśli szczelina nie dociera aż do korony – wówczas nie widać jej podczas oględzin, nawet jeśli wykorzystana zostanie lupa. W przypadku tak poważnego urazu – zwykle już w trakcie oględzin jamy ustnej stomatolog obserwuje ruchomość korony zęba a czasami nawet jej przemieszczenie. Nasilona jest też dodatnia reakcja ozębnej (unerwionej i ukrwionej tkanki otaczającej korzeń) na opukiwanie. 

W czasie badania lekarz może poprosić pacjenta o stopniowe zwiększanie zaciśnięcia zębów po uprzednim wsunięciu pomiędzy nie ligniny. Jeśli po gwałtownym zwolnieniu nacisku pojawia się ból – świadczyć to może o istnieniu pęknięcia. 

Stomatolog może w celach diagnostycznych wykonać badanie kieszonek zębowych przy pomocy sondy peridentologicznej, by stwierdzić przebieg szczeliny. Ma to zastosowanie wówczas, gdy dojdzie do złamania zęba przy dziąśle. 

W celu potwierdzenia podejrzeń złamania korzenia zęba – stomatolog zleca przeprowadzenie diagnostyki obrazowej. Najczęściej jest to prześwietlenie rentgenowskie (RTG). Zwykle na uzyskanym obrazie widoczna jest szczelina. Niekiedy wykonywana jest też tomografia komputerowa, aby poznać linię przebiegu i głębokość szczeliny. 

Metody leczenia złamanego zęba 

Metoda leczenia złamanego zęba w części korzeniowej zależna jest od rodzaju uszkodzenia. 

Najwięcej trudności w leczeniu niesie za sobą pęknięcie pionowe. Zwykle niestety konieczne jest usunięcie zęba. Również przy złamaniu skośnym, jeśli pęknięcie przebiega od korzenia aż do korony zęba – konieczna jest ekstrakcja. Jeśli jednak szczelina biegnie wewnątrzzębodołowo – możliwe jest uratowanie zęba, pod warunkiem że diagnoza zostanie postawiona szybko, a wraz z nią rozpoczęte zostanie leczenie. 

Przy zębie dobrze rokującym, gdy leczenie rozpoczęte zostanie odpowiednio wcześnie, wykonuje się uzupełnienie kompozytowe typu overlay, czyli tzw. nakład na zęby albo wykonywana jest odbudowa zęba z wykonaniem korony. O źle rokującym zębie mowa jest, gdy powstałe pęknięcie dzieli ząb na dwie części, ma długość większą niż 3 mm i drąży do miazgi albo gdy przebiega poniżej linii korzenia. Wówczas konieczna jest ekstrakcja i zastąpienia naturalnego zęba implantem. 

Najwięcej szans na uratowanie zęba daje pęknięcie poziome. Jeśli zlokalizowane jest przy szyjce – wdrażane jest leczenie kanałowe i wykonuje się koronę z porcelany (czasami po uprzednim wydłużeniu korony aparatem ortodontycznym). Przy złamaniu w środkowej części korzenia konieczne jest szynowanie zęba i leczenie kanałowe, a jeśli okaże się ono nieskuteczne – przeprowadzana jest ekstrakcja. Przy złamaniu przywierzchołkowym wykonuje się szynowanie zęba i, jeśli to konieczne, leczenie kanałowe. 

Źródła: 

1. M. Jurczykowska, C. Muñoz-Sandoval, Zespół pękniętego zęba jako znaczący problem współczesnych pacjentów – przegląd literatury, „Journal of Stomatology” 2015, vol. 68, nr 5, s. 579–590. 
2. K. Emerich, A. Wal-Adamczak i in., Jama ustna dziecka bez tajemnic, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2015. 
3. M. Wacińska-Drabińska, M. Kaczmarska, Urazowe złamania korzeni zębów stałych – opis przypadku, „Nowa Stomatologia” 2008, nr 4, s. 147–150.