Znieczulenie zewnątrzoponowe metodą na szybszy powrót do zdrowia po operacji chirurgicznej. Jak przebiega i jakie są do niego wskazania?

Znieczulenie zewnątrzoponowe (ZOP) jest głównie stosowane podczas porodu. Polega na wprowadzeniu do środka kręgosłupa, a dokładnie do przestrzeni zewnątrzoponowej, cienkiego cewnika, przez który podawany jest lek znieczulający. Nie powoduje on utraty świadomości.

Znieczulenie zewnątrzoponowe jest rodzajem znieczulenia przewodowego. Wprowadzony do środka kręgosłupa cewnik można pozostawić w przestrzeni zewnątrzoponowej, dzięki czemu w każdej chwili może zostać podana dodatkowa dawka leku. Może być ono również stosowane jako leczenie przeciwbólowe po rozległych operacjach.

Znieczulenie zewnątrzoponowe – przygotowanie chorego i przebieg zabiegu

Znieczulenie zewnątrzoponowe wykonuje lekarz anestezjolog. Zanim jednak cała procedura znieczulania się rozpocznie, należy odpowiednio przygotować pacjenta. Ważnym elementem jest nawodnienie. Leki podawane przez cewnik obniżają ciśnienie tętnicze krwi, a uzupełnienie płynów zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań związanych ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi. Zazwyczaj zleca się podanie około litra płynów, jest to jednak ilość względna, uzależniona przede wszystkim od masy ciała pacjenta. Przed podaniem leku do przestrzeni zewnątrzoponowej należy wykonać badania krwi. Kontrolowane są w tym przypadku przede wszystkim: ilość płytek krwi, czynniki krzepnięcia i poziom elektrolitów.

Podczas wprowadzania cewnika pacjent powinien mocno wygiąć kręgosłup (podobnie jak w pozycji koci grzbiet), aby lekarz miał jak najlepsze warunki do prawidłowego umiejscowienia cewnika. Najpierw małą igłą ostrzykiwana jest okolica miejsca, w które będzie wprowadzony cewnik, następnie grubszą i dłuższą igłą anestezjolog wkłuwa się do przestrzeni zewnątrzoponowej. Potem przez tę igłę wprowadzany jest cewnik. Po upewnieniu się, że znajduje się on w prawidłowym miejscu, lekarz wyciąga igłę i przymocowuje cewnik za pomocą specjalnych opatrunków. Kolejnym krokiem jest ułożenie osoby znieczulonej. Ważne, aby leżała równo na plecach, tak by pośladki i biodra znajdowały się na takiej samej wysokości, wówczas lekarz podaje lek. Położna lub pielęgniarka ma za zadanie zarówno zaraz po podaniu leku, jak i po 15 minutach, kontrolować ciśnienie tętnicze krwi. Jedna dawka znieczulenia powinna zminimalizować ból na okres mniej więcej dwóch godzin. Jest to jednak kwestia indywidualna. Znieczulenie powinno zacząć działać do dwudziestu minut od podania leku.

Znieczulenie zewnątrzoponowe przy porodzie

W przypadku kobiety rodzącej dodatkowo przez cały okres trwania znieczulenia podłączony jest zapis KTG, monitorujący akcję serca płodu oraz aktywność skurczową macicy. W trakcie porodu należy pamiętać, aby nie podać znieczulenia zbyt wcześnie, ponieważ może to spowodować zahamowanie akcji porodowej. Uznaje się, że najwcześniej można podłączyć ZOP przy około 5 cm rozwarcia szyjki macicy.

Wskazania do znieczulenia zewnątrzoponowego

Wyróżnić można dwa typy zabiegów, gdzie wskazaniem jest zastosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego:

• zabiegi klasyczne,
• małoinwazyjne zabiegi, gdzie występuje znacznie podwyższone ryzyko konwersji (kardiowersji), czyli konieczności przywrócenia prawidłowego rytmu serca, jeśli wystąpi migotanie lub trzepotanie przedsionków czy częstoskurcz nadkomorowy i komorowy.

Założony cewnik powinien pozostać w przestrzeni zewnątrzoponowej przez 48 godzin, o ile nie  wystąpią okoliczności wymagające skrócenia lub wydłużenia tego okresu. Decyzję podejmuje anestezjolog prowadzący.

Skutki uboczne i przeciwwskazania do zastosowania znieczulenia zewnątrzoponowego

Tak jak w przypadku każdego innego rodzaju znieczulenia, możliwe jest wystąpienie skutków ubocznych po znieczuleniu zewnątrzoponowym. Niekiedy może dojść do zahamowania akcji skurczowej macicy i zahamowania porodu. Konieczne jest wówczas podanie dożylne oksytocyny lub ukończenie porodu drogą cięcia cesarskiego albo przy pomocy próżniociągu.

Istnieje cała lista przeciwwskazań do zastosowania znieczulenia zewnątrzoponowego. Należą do nich: zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, zaburzenia krzepnięcia krwi, schorzenia neurologiczne, stan zapalny w miejscu podania znieczulenia, wady wrodzone i choroby serca, w tym nadciśnienie tętnicze krwi, oraz schorzenia kręgosłupa.

Zalety zastosowania znieczulenia zewnątrzoponowego

Zastosowanie znieczulenia zewnątrzoponowego ma wiele zalet, a należą do nich:

• zmniejszona liczba powikłań zakrzepowo-zatorowych,
• znacznie rzadsze występowanie powikłań ze strony układu oddechowego,
• obniżona śmiertelność śród- oraz pooperacyjna,
• zmniejszona liczba przypadków wymagających toczenia krwi lub preparatów krwiopochodnych,

Dużym plusem jest zmniejszenie czasu rekonwalescencji po zabiegu.