WZW B – szczepienie, objawy, leczenie, przyczyny i dieta

WZW B (wirusowe zapalenie wątroby typu B) to choroba zakaźna prowadząca do uszkodzenia komórek wątroby. Do zachorowania dochodzi poprzez kontakt z krwią lub wydzielinami osoby zakażonej. Objawy WZW typu B początkowo są podobne do objawów grypy. Później może pojawić się żółtaczka (zażółcenie powłok skórnych). Leczenie polega na podawaniu leków hamujących namnażanie wirusa. Szczepienie na WZW B stanowi podstawowy sposób profilaktyki choroby.

Co to jest WZW typu B?

WZW typu B to choroba zakaźna prowadząca do uszkodzenia miąższu wątroby. Chorobę powoduje wirus Hepatitis B virus, przekazywany przez człowieka, który został odkryty w 1967 r. przez Barucha Samuela Blumberga – amerykańskiego lekarza i astrobiologa.

Na świecie żyje blisko 350 milionów ludzi z tą chorobą. W Polsce corocznie zaraża się ponad 1000 osób. Niektórzy nigdy nie byli szczepieni.

Przyczyny zakażenia WZW B

Źródłem zakażeń wirusem Hepatitis B virus jest człowiek. Choroba jest przenoszona poprzez krew lub bezpośredni kontakt z wydzielinami osoby zakażonej. Do zakażenia WZW B wystarczy nawet mała kropla krwi. Może do niego dojść:

• podczas zabiegów chirurgicznych z użyciem niewłaściwie wysterylizowanych narzędzi,
• w salonach tatuażu lub medycyny estetycznej,
• podczas zabiegów akupunktury i leczniczych z pijawkami,
• podczas kontaktów seksualnych z osobą zakażoną,
• podczas wykonywania badań diagnostycznych polegających na poborze krwi,
• podczas porodu (noworodek zostaje zakażony przez matkę).

Zachorować mogą osoby w każdym przedziale wiekowym. Najbardziej narażone na zakażenie są osoby homoseksualne, uzależnione od narkotyków, więźniowie przebywający w zakładach karnych oraz osoby przechodzące zabiegi medyczne.

Objawy WZW B

WZW typu B nie ujawnia się od razu. Choroba przez dłuższy czas przebiega bezobjawowo, co utrudnia jej wczesne rozpoznanie. Okres od zakażenia do wystąpienia objawów trwa od 6 tygodni do 6 miesięcy (zwykle 3-4 miesiące). Ponadto na późniejszym etapie objawy WZW B przypominają grypę, czego częstym skutkiem jest niewłaściwe leczenie.

Sygnałami aktywności wirusa są odczuwane przez chorego zmęczenie i spadek nastroju. Pojawiają się bóle mięśni i stawów, może wystąpić gorączka. Zakażony nie ma apetytu. Nieco bardziej charakterystycznym objawami wirusowego zapalenia wątroby typu B są widoczne gołym okiem zażółcenie powłok skórnych i białkówek oczu (żółtaczka) oraz towarzyszący temu świąd. Te symptomy występują w momencie, gdy choroba jest już mocno rozwinięta. WZW typu B objawia się także powiększeniem wątroby i śledziony, widocznym w badaniach obrazowych.

U około połowy zakażonych nie występują żadne objawy WZW typu B. U tych pacjentów, uszkodzenie komórek wątroby stwierdza się zazwyczaj dopiero na podstawie podwyższonego poziomu enzymów wątrobowych.

Badania na WZW typu B

Diagnostyka WZW B opiera się na wywiadzie ogólnym przeprowadzonym z pacjentem, badaniach laboratoryjnych i obrazowych. Chory musi wykonać badania na miano antygenów wirusa (HBsAg), próby wątrobowe (ASPAT, ALAT) i stężenie poziomu bilirubiny we krwi. U pacjentów wykonywana jest także ultrasonografia jamy brzusznej.

Do oceny stanu pacjenta potrzebne jest badanie rentgenowskie (RTG), ultrasonograficzne (USG) lub komputerowa tomografia (TK). Mają one pomóc ocenić ewentualne zmiany, które poczynił w organizmie wirus zapalenia wątroby typu B. Na podstawie uzyskanych wyników wdraża się leczenie.

Leczenie WZW typu B

Przy chorobach zakaźnych, takich jak WZW B, leczenie opiera się na farmakoterapii.  Niestety nie ma leku, który całkowicie wyeliminowałby wirusa z organizmu. Wdrożone leczenie ma jedynie zapobiec powikłaniom i dalszemu rozwojowi choroby. W tym celu choremu podaje się leki stymulujące układ odpornościowy i preparaty przeciwwirusowe, które hamują namnażanie się wirusa. W terapii stosuje się przede wszystkim interferon alfa, który ma pobudzić układ immunologiczny do walki z patogenami. Jeśli chory jest oporny na proponowaną terapię, do leczenia WZW B wdraża się analogi nukleozydowe lub nukleotydowe, takie jak lamiwudyna, entekawir.

Powikłania WZW typu B

Do najczęstszych powikłań WZW typu B należą:

• przewlekłe zapalenie wątroby, marskość i rak wątroby,
• zapalenie stawów,
• trombocytopenia,
• zespół Gianotti-Crosti,
• guzkowe zapalenie tętnic,
• błoniaste, kłębuszkowe zapalenie nerek.

Dieta w WZW typu B

Stosowana przy WZW B dieta powinna odciążać wątrobę i wspomagać jej prawidłowe funkcjonowanie. Najważniejszą zasadą jest eliminowanie z diety alkoholu, który przyspiesza postęp choroby oraz zwiększa ryzyko rozwoju marskości wątroby i raka narządu. Jeśli u pacjenta nie występują objawy WZW typu B, powinna opierać się ona na zasadach zdrowego żywienia. Warto zadbać o to, żeby jadłospis miał charakter przeciwzapalny. Jak to zrobić?

• uwzględnij w diecie więcej kwasów tłuszczowych omega-3 (zawartych w dużej ilości w rybach, oleju rzepakowym i lnianym, orzechach włoskich, nasionach chia),
• w każdym posiłku spożywaj produkty bogate w antyoksydanty (ich głównym źródłem są warzywa i owoce),
• unikaj nasyconych kwasów tłuszczowych, które znajdują się przede wszystkim w produktach, takich jak: masło, śmietana, tłuste mleko, olej palmowy i kokosowy, tłuste mięso.

Korzystny wpływ na pracę wątroby ma również picie kawy (zalecana liczba to około 3 filiżanki dziennie). Istotne jest także zadbanie o uwzględnienie w jadłospisie produktów o wysokiej zawartości białka (chudego mięsa, jaj, ryb, nabiału), które bierze udział w regeneracji komórek narządu.

Jeśli w przebiegu choroby odczuwasz dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, zastosowanie może znaleźć dieta lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu. Ta dieta w WZW typu B polega m.in. na:

• unikaniu produktów smażonych, wzdymających (warzywa kapustne i cebulowe, nasiona roślin strączkowych), produktów o dużej zawartości błonnika pokarmowego,
• wybieraniu drobnych kasz, jasnego pieczywa, ziemniaków i białego ryżu zamiast pełnoziarnistych produktów zbożowych,
• zmniejszeniu ilości tłuszczu w diecie do poziomu dobrze tolerowanego,
• spożywaniu warzyw i owoców w formie gotowanej lub rozdrobnionej (np. w do postaci zup, musów, past, koktajli, startej na tarce), bez pestek i skóry.

Szczepienie na WZW typu B – skuteczny sposób profilaktyki choroby

Szczepienie na WZW typu B uznaje się za najskuteczniejszą metodę zapobiegania chorobie. Jest szczepieniem obowiązkowym, realizowanym według kalendarza szczepień u dzieci oraz wykonywanym u osób szczególnie narażonych na zachorowanie (studentów uczelni medycznych, pracowników służby zdrowia i służb weterynaryjnych).

Pierwszą szczepionkę podaje się noworodkom przed wypisem ze szpitala. Schemat szczepienia przeciw WZW B jest zwykle trzydawkowy. Kolejne dawki są podawane dzieciom po 1 i po 2 miesiącu życia. Dawkę uzupełniającą podaje się dziecku po 12 miesiącach. Schemat rozszerzony obejmuje noworodki urodzone przedwcześnie, których masa ciała jest niższa niż 2 kilogramy.

Zdrowe osoby dorosłe szczepi się w 3 dawkach: 0–1–6 miesięcy lub w schemacie przyspieszonym, który wykonuje się przed planowymi zabiegami: 0–7–21 dni.

Jak długo jest ważne szczepienie przeciw WZW B? Ochrona ma charakter długotrwały – odporność jest obecna ponad 20 lat, a u dużej części osób przez całe życie. Dla potwierdzenia ważności szczepionki można wykonać badanie poziomu przeciwciał WZW B (anty-HBs). U osób zdrowych nie ma konieczności wykonywania testu ani podawania dawek przypominających, ponieważ odporność nabyta po szczepieniu zabezpiecza je przed chorobą nawet jeśli stężenie przeciwciał jest niskie. Wykonanie badania zalecane jest osobom z chorobami przewlekłymi oraz chorobami układu odpornościowego. Badanie przeciwciał WZW B kosztuje około 20-40 zł.

Przed wykonaniem szczepionki pacjent musi przejść kwalifikację przez lekarza. Przeciwwskazania do wykonania szczepienia na WZW B to:

• reakcja anafilaktyczna po wcześniejszym podaniu szczepionki,
• nadwrażliwość na składniki szczepionki,
• ostra choroba o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu.

Szczepienie przeciw WZW typu B uznawane jest za bezpieczne. Powikłania szczepionki w postaci niepożądanych odczynów poszczepiennych występują bardzo rzadko i mają głównie charakter miejscowy. Należą do nich:

• przejściowy ból,
• stwardnienie w miejscu szczepienia,
• zaczerwienienie,
• nieznaczne podwyższenie temperatury ciała.

Szczepionka na WZW B wykonywana zgodnie z kalendarzem szczepień jest bezpłatna. Narodowy Fundusz Zdrowia płaci także za szczepienia studentów uczelni medycznych i osób pracujących w ochronie zdrowia. W przypadkach, gdy szczepienie nie jest obowiązkowe np. przed zabiegiem operacyjnym, pacjent koszt zakupu musi ponieść we własnym zakresie. Cena szczepionki na WZW B to około 40-80 zł.

Źródła:

1. Ministerstwo Zdrowia (2019) Szczepienia obowiązkowe i zalecane.
2. Narodowy Fundusz Zdrowia (2003) Komunikat w sprawie trybu finansowania szczepień przeciwko WZW B.
3. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (2020) Szczepionka przeciw wzw B, szczepienia.info.
4. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej (2020) Dieta w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby.