Żółtaczka u noworodków – kiedy choroba jest fizjologiczna a kiedy patologiczna? Leczenie

Żółtaczka u noworodka polega na żółtym zabarwieniu błon śluzowych, skóry i białkówki oka. Najczęściej żółtaczka u noworodka pojawia się jeszcze w szpitalu, lecz zdarza się, że występuje po tygodniu od urodzenia.

Żółtaczka wynika z wysokiego poziomu bilirubiny we krwi. Bilirubina jest barwnikiem powstającym w efekcie rozpadu hemoglobiny obecnej w erytrocytach. Najczęściej do wzrostu poziomu bilirubiny dochodzi w wyniku zbyt szybkiego rozpadu czerwonych krwinek, upośledzenia czynności wątroby czy chorób dróg żółciowych. Żółtaczka u noworodków pojawia się w 2–3 dobie po urodzeniu. Nie każdy noworodek ma wyraźne, żółte zabarwienie skóry. Żółtaczka wynika z faktu, że w życiu wewnątrzmacicznych była inna hemoglobina we krwi dziecka. Rozpad tej hemoglobiny jest więc naturalny procesem adaptacyjnym dziecka. Po porodzie dochodzi do rozpadu erytrocytów i wymiany hemoglobiny ze względu na to, że wątroba noworodka nie jest w pełni dojrzała i nie potrafi go efektywnie przerobić i wyeliminować z organizmu.

Czym jest żółtaczka u noworodka?

Żółtaczka oznacza zażółcenie powłok skóry na skutek wzrostu poziomu bilirubiny we krwi dziecka. Zażółcenie skóry, czyli żółtaczka może pojawić się również u dorosłych. Następuje to przy przekroczeniu wartości bilirubiny ponad 2 m/dl. U noworodków ta granica jest wyższa. Zażółcenie skóry obserwuje się przy poziomie bilirubiny 5–7 mg/dl. Zażółcenie najczęściej zaczyna się od białkówek oka, błon śluzowych, twarzy i tułowia. Dopiero bardzo wysoki poziom bilirubiny powoduje rozszerzenie się żółtaczki na kończyny.

Żółtaczka fizjologiczna u noworodków

Żółtaczka to z jednej strony zjawisko naturalne i częste u noworodków, z drugiej natomiast konieczne jest różnicowanie żółtaczki fizjologicznej u noworodków z żółtaczką patologiczną. Wobec tego istnieją pewne kryteria rozpoznania żółtaczki fizjologicznej u noworodków:

• nieobecność żółtaczki w 1 dobie życia,
• zanik żółtaczki w 7–10 dobie życia,
• poziom bilirubiny narasta wolniej niż 0,5 mg/dl na godzinę i wolniej niż 5 mg/dl na dobę,
• wzrost stężenia bilirubiny w 72–120 godzinie życia dziecka,
• poziom bilirubiny nieprzekraczający 15 mg/dl u dzieci karmionych piersią i 17 mg/dl u dzieci karmionych sztucznie,
• wysoki poziom bilirubiny dotyczy przede wszystkim bilirubiny pośredniej.

U wcześniaków żółtaczka fizjologiczna może utrzymywać się dłużej, nawet do 14 dni. Żółtaczka fizjologiczna ustępuje samoistnie, nie wymaga naświetlania ani żadnego innego leczenia.

Żółtaczka patologiczna u noworodków

Żółtaczka patologiczna u noworodka związana jest najczęściej z obecnością nasilonej żółtaczki (poziom bilirubiny powyżej 7 mg/dl) już w pierwszej dobie życia. W kolejnych dobach poziom ten narasta, przekraczając istotnie normy dla żółtaczki fizjologicznej. Wzrost poziomu bilirubiny jest związany również ze wzrostem bilirubiny bezpośredniej o co najmniej 2 mg/dl. Żółtaczka jest patologiczna w przypadku utrzymywania się dłużej niż 7 dni u noworodków donoszonych i 14 dni u wcześniaków. Istotne jest również tempo narastania żółtaczki, które zdecydowanie przekracza normy dla żółtaczki fizjologicznej.

Przyczyny żółtaczki patologicznej

Wymienia się wiele przyczyn żółtaczki patologicznej. Wśród nich są:

• zakażenia, infekcje,
• wady wrodzone jak np. trisomia 13 czy 18,
• mukowiscydoza,
• cholestaza wewnątrz- i zewnątrzwątrobowa,
• galaktozemia,
• wcześniactwo,
• niedoczynność tarczycy,
• krwawienia, krwiaki,
• nieprawidłowa budowa krwinek czerwonych,
• niedokrwistość hemolityczna,
• konflikt krwi matki i dziecka.

Przedłużająca się żółtaczka u noworodków karmionych piersią

Żółtaczka u noworodków karmionych piersią może utrzymywać się dłużej, w związku z tym dzieci karmione piersią mają bardziej labilne granice czasowe między żółtaczką fizjologiczną i patologiczną. Przy karmieniu piersią może dojść do utrzymania się żółtaczki dłużej niż wspomniano wcześniej, jak również może pojawić się dużo później. Potwierdzenie związku pomiędzy żółtaczką a karmieniem piersią stanowi obniżenie poziomu bilirubiny o co najmniej 2 mg/dl przy 12-godzinnej przerwie w karmieniu. Wyróżnia się wczesną postać (między 2 a 4 dobą życia) i późną (pod koniec 1 tygodnia życia). Żółtaczka u noworodków karmionych piersią bardzo często ulega wydłużenia, ponieważ mleko matki zawiera substancje hamujące wychwyt bilirubiny z krwi dziecka. Zazwyczaj żółtaczka pojawia się około 3–4. doby życia dziecka i utrzymuje się nawet kilka tygodni (do 3 miesięcy). Nie towarzyszą jej jednak żadne niepokojące objawy dodatkowe, a kolor moczu i stolca jest odpowiedni. Do pojawienia się tego typu żółtaczki przyczynia się ponadto późne pierwsze karmienie dziecka, jak również nieefektywne karmienie. To, ile noworodek z żółtaczką musi zostać w szpitalu, jest decyzją indywidualną lekarza neonatologa.