Zwyrodnienie kręgosłupa – obraz choroby, przyczyny i leczenie. Jakimi ćwiczeniami można spowolnić rozwój choroby?

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa to przewlekłe schorzenie, w którego przebiegu dochodzi do stopniowej degeneracji struktur kostno-stawowych kręgosłupa, wpływających na obciążenie organizmu dolegliwościami bólowymi, ograniczeniami funkcji motoryki dużej i małej oraz na pogorszenie kondycji psychicznej.

Nieleczone zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa mają tendencję do postępu stanu zniszczeń i mogą dotyczyć kręgosłupa w odcinku szyjnym, piersiowym i lędźwiowym. Leczenie zwyrodnienia kręgosłupa jest długotrwałe i wielowymiarowe, a postęp w usprawnianiu pacjenta polega głównie na zahamowania postępu choroby i ograniczeniu manifestacji objawów.

Co to jest zwyrodnienie kręgosłupa?

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest przewlekłym schorzeniem krążków międzykręgowych oraz chrząstek stawowych kręgosłupa, powstałym w wyniku postępujących uszkodzeń struktur układu kostno-więzadłowego kręgosłupa. Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa mogą dotyczyć odcinka szyjnego, piersiowego i lędźwiowego, prowadzą do zaburzeń stabilności oraz patologii krążków, np. przepuklin, a nawet stenozy, czyli uciśnięcia kanału kręgowego, co prowadzi do pojawienia się objawów neurologicznych o różnym nasileniu. W zależności od przyczyn i zaawansowania choroby, zwyrodnienie stawów kręgosłupa upośledza dodatkowo funkcje ruchowe kręgosłupa i kończyn, a także przyczynia się do objawów natury behawioralnej. Problemy zdrowotne tego typu dotyczą częściej kobiet i zwykle obserwowane są u pacjentów powyżej 50. roku życia.

Przyczyny zwyrodnienia kręgosłupa

Choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa jest efektem czynników biomechanicznych, destabilizujących procesy tworzenia nowej chrząstki i innych tkanek stawowych w miejsce zużytych. W wyniku niewystarczającej ilości mazi stawowej, wspierającej prawidłową pracę stawu i jednocześnie działania mechanicznych przeciążeń na kręgosłup, dochodzi do zmian anatomicznych w jego obrębie, m.in. sklerotyzacji krążka oraz ścierania i zaniku tkanki chrzęstnej, w efekcie czego pracujące kości kręgosłupa powodują silny ból, ocierając się bezpośrednio o siebie. Na przyczynę choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa składają się również zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze kręgosłupa, tzw. osteofity (dzioby), czyli narośle kostne powstałe w miejscu uszkodzeń krawędzi kręgów, często ograniczające pracę sąsiednich segmentów kręgosłupa i wywołujące uciążliwe dolegliwości neurologiczne. Czynnikami sprzyjającymi zwyrodnieniu kręgosłupa są m.in.: wady rozwojowe, wiek, nadwaga, urazy, zmiany hormonalne oraz choroby ogólnoustrojowe i autoimmunologiczne.

Objawy zwyrodnienia kręgosłupa

Dominującymi objawami, bez względu na zajęty odcinek kręgosłupa, są m.in.: sztywność grzbietu, postępujące ograniczenie ruchomości w ciągu dnia, ból spoczynkowy i w trakcie ruchu, parestezje miejscowe lub promieniujące do kończyn i klatki piersiowej, osłabienie mięśni przykręgosłupowych oraz czucia głębokiego. Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa wpływa na pogorszenie jakości funkcjonowania zawodowego i społecznego. Objawom ze strony układu ruchu towarzyszą problemy natury psychicznej, np. apatia, poczucie bezsilności, wycofanie. Dodatkowe objawy charakterystyczne są dla poszczególnych odcinków kręgosłupa:

• zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego objawia się poprzez: bóle i sztywność karku, ograniczenia ruchomości odcinka szyjnego, parestezje rąk, niedowłady kończyn górnych oraz zespoły barkowe, np. rwa barkowa, zaburzenia widzenia, nudności, zawroty głowy, szumy w uszach;
• objawy zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa piersiowego to przede wszystkim: ograniczenie ruchomości klatki piersiowej, promieniujący ból wzdłuż żeber, do łopatek oraz na sąsiednie odcinki kręgosłupa, nasilający się w trakcie kaszlu lub kichania;

zwyrodnienie kręgosłupa lędźwiowego charakteryzuje m.in. sztywność dolnego odcinka pleców, napięcie mięśni przykręgosłupowych, spowolnienie ruchowe kręgosłupa lędźwiowego oraz kończyn dolnych, parestezje nóg, zaburzenia funkcji seksualnych czy perystaltyki jelit.

Jak leczyć zwyrodnienie kręgosłupa?

Powstałych zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa nie można zatrzymać, ale odpowiednio kompleksowe działanie, np. uzdrowiskowe lub sanatoryjne, może spowolnić postęp choroby. Leczenie zwyrodnienia kręgosłupa polega na ograniczeniu nasilenia objawów i powstania powikłań poprzez m.in.:

• ćwiczenia na zwyrodnienie kręgosłupa, czyli aktywność ruchowa rozciągająca i wzmacniająca struktury kręgosłupa i tkanki przykręgosłupowe, poprawiająca mechanikę klatki piersiowej, stawów kończyn dolnych oraz siłę mięśni posturalnych i głębokich, m.in. ćwiczenia w odciążeniu (np. pływanie); stretching, ćwiczenia siłowe i izometryczne grzbietu oraz obręczy biodrowej i barkowej;
• leki na zwyrodnienie kręgosłupa o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, przynoszące ulgę w zaawansowanych dolegliwościach;
• fizykoterapia poprawiająca miejscową trofikę tkanek i usprawniająca przewodnictwo nerwowe, np. elektroterapia, magnetoterapia, laseroterapia, krioterapia.