Zwyrodnienie plamki żółtej może powodować utratę wzroku

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (ang. age-related macular degeneration, AMD) to schorzenie, z którym zmaga się ponad 1,5 mln osób w Polsce. Jeśli jesteś w wieku powyżej 50. lat i zauważysz u siebie pogorszenie widzenia nocą czy pojawienie się czarnej plamy w centrum widzenia, może to wskazywać na przewlekły proces chorobowy plamki żółtej siatkówki. Koniecznie zgłoś się wtedy do lekarza – nieleczone AMD może prowadzić do całkowitej utraty wzroku. 

Co to jest zwyrodnienie plamki żółtej?

Zwyrodnienie plamki żółtej (ICD10: H35.3) to przewlekła choroba siatkówki, która jest jedną z głównych przyczyn utraty wzroku. To powszechne schorzenie rozwijające się wraz z wiekiem. Najczęściej na AMD chorują osoby po 50. roku życia, ale choroba dotyka też nieco młodszych pacjentów. 

Pojawienie się zwyrodnienia plamki żółtej u młodych osób jest rzadkie, ale może się zdarzyć. Jest to tzw. młodzieńcze zwyrodnienie plamki żółtej określane też jako choroba Stargardta. Rozpoznaje się je głównie u dzieci i młodzieży, z częstotliwością 1:10.000 przypadków. Najczęściej pierwsze symptomy odczuwalne są między 7. a 19. rokiem życia. Początkowy spadek ostrości widzenia przeradza się w postępującą utratę widzenia obwodowego. 

W zwyrodnieniu plamki żółtej dochodzi do uszkodzenia struktury, która odpowiada za widzenie centralne, a więc dostrzeganie ostrych, kolorowych obrazów. Wyróżnia się dwie postacie AMD: 

• postać sucha, określana też jako zanikowa – występuje u 80-90% chorych. Ma łagodniejszy przebieg i rozwija się powoli, nawet przez kilka lat. Prowadzi do powstawania tzw. druzów, czyli złogów przemiany materii. Wraz z rozwojem schorzenia zanikają komórki siatkówki i naczynia włosowate (tzw. zaniki geograficzne), 
• postać mokra, inaczej wysiękowa – dotyczy do 20% chorych z AMD. Ma cięższy przebieg i może skutkować szybką utratą widzenia, już po kilku dniach. Schorzenie powoduje tworzenie się nowych naczyń krwionośnych oraz powstawanie przesięków płynu i krwi, które niszczą siatkówkę. 

Kto jest w grupie ryzyka rozwoju zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem? 

Podejrzewasz u siebie zwyrodnienie plamki żółtej? Przyczyny takiego stanu rzeczy nie zostały do końca poznane, wiadomo natomiast, że większe ryzyko zachorowania na AMD dotyczy osób: 

• rasy kaukaskiej, 
• palących papierosy, 
• otyłych, 
• z niebieską tęczówką oka, 
• z nadciśnieniem tętniczym krwi, 
• z wysokim poziomem cholesterolu, 
• chorych na cukrzycę, choroby sercowo-naczyniowe, 
• z nadwzrocznością, 
• stosujących dietę ubogą w składniki antyoksydacyjne. 

Na zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem częściej chorują kobiety. Według danych statystycznych, co trzecia osoba po 70. roku życia ma AMD, a w grupie osób 80-letnich liczba zachorowań wynosi 40%. 

Zwyrodnienie plamki żółtej – objawy

Pierwszym z objawów zwyrodnienia plamki żółtej jest pogorszenie ostrości wzroku. U chorych pojawiają się: 

• pogłębiające się problemy z czytaniem i pisaniem, 
• trudności w rozpoznawaniu twarzy, 
• metamorfopsje, czyli krzywienie obrazu – proste obiekty widziane są jako pofalowane, zakrzywione, wygięte, 
• ograniczenie pola widzenia w wyniku pojawienia się w centrum widzenia szarej lub czarnej plamy, 
• mikropsje i makropsje – obserwowane przedmioty wydają się mniejsze lub większe niż są w rzeczywistości. 

Objawy choroby zwykle występują w obydwu oczach. Wraz z rozwojem schorzenia symptomy nasilają się, ostrość widzenia i kontrast barw ulegają stopniowemu pogorszeniu. 

Zwyrodnienie plamki żółtej – test i diagnoza

Przy dostrzeżeniu jakichkolwiek zmian w widzeniu należy zgłosić się do okulisty. Rozpoznanie AMD stawia się na podstawie: 

• badania ostrości wzroku, 
• testu Amslera, 
• badania dna oka, 
• badania OCT, 
• elektroretinografii.

Najnowsze metody leczenia zwyrodnienia plamki żółtej

Czy zwyrodnienie plamki żółtej można wyleczyć? Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej, całkowite wyleczenie AMD nie jest możliwe, a leczenie ma na celu spowolnienie postępu choroby i zmniejszenie objawów. W postaci suchej zwyrodnienia plamki żółtej zaleca się stosowanie diety bogatej w antyoksydanty:  

• witaminy C, E,  
• cynk,  
• selen,  
• luteinę, 
• zeaksantynę. 

W postaci wysiękowej stosuje się zastrzyki doszklistkowe z użyciem preparatów z czynnikiem wzrostu śródbłonka naczyniowego. Leki na zwyrodnienie plamki żółtej nie leczą jednak przyczyny, a jedynie symptomy choroby. U niektórych pacjentów przeprowadza się terapię fotodynamiczną, w której dożylnie podaje się lek, a następnie aktywuje go, stosując laseroterapię. 

A na czym polega operacja zwyrodnienia plamki żółtej? Druga dostępna metoda to fotokoagulacja laserowa, której celem jest zmniejszenie krwotoków z nieprawidłowo ukształtowanych naczyń krwionośnych. Ten typ leczenia jest jednak rzadko stosowany i tylko niewielki odsetek pacjentów kwalifikuje się do niego. 

Aby poprawić kontrast i głębię widzenia, pacjentom z AMD dedykowane są specjalne okulary na zwyrodnienie plamki żółtej. Są to tzw. okulary lupowe, wyposażone w szkła o żółtej barwie. Jako działanie profilaktyczne ważne jest także zakładanie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV. 

Zwyrodnienie plamki żółtej a wysiłek fizyczny

Czy istnieje związek między wystąpieniem zwyrodnienia plamki żółtej a aktywnością fizyczną? Przeprowadzone w ostatnich latach badania wykazały, że regularna aktywność fizyczna może obniżać ryzyko wystąpienia AMD w przyszłości poprzez zmniejszenie przerostu naczyń krwionośnych.  

Bibliografia: 

1. Fryczkowski A., Zwyrodnienie plamki żółtej oka związane z wiekiem, Studia Medyczne 2008, 10: 11-15. 
2. Jankowska-Lech I., Grabska-Liberek I., Krzyżewska-Niedziałek A., Pietruszyńska M., Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) – choroba starzejących się społeczeństw, Postępy Nauk Medycznych 2013, t. XXVI, nr 12, 868- 873. 
3. Krajewski P., Turczyńska M., Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD). Przewodnik dla lekarza medycyny rodzinnej, Terapia 2020, Nr 9 (392), 76-83.