Życie z endoprotezą kolana, czyli jak zmienia się codzienność pacjenta po operacji

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego, czyli wszczepienie sztucznych struktur kolana to powszechny zabieg uwalniający pacjenta od chronicznych objawów wywołanych destrukcyjnymi procesami zachodzącymi w stawie oraz wpływający na zmianę jakości życia. Warto mieć świadomość wielu powikłań pooperacyjnych.

Rehabilitacja kolana po endoprotezie rozpoczyna się w przeciągu doby od zabiegu, a całkowita rekonwalescencja po endoprotezie kolana trwa blisko 3 miesiące. Ze względu na duże zmiany anatomiczne wywołane obcym elementem w układzie ruchu, proteza może nie zostać przyjęta przez organizm. Powikłania po endoprotezie kolana mogą być niebezpieczne.

Czym jest endoproteza kolana?

Endoproteza stawu kolanowego to implant wykonany z biomateriałów wszczepiany w miejsce zniszczonych tkanek stawowych w celu całkowitego zastąpienia lub częściowego wsparcia utraconych przez struktury kolana funkcji motorycznych. Sztuczny staw instalowany jest w przebiegu zabiegu operacyjnego, zwanego endoprotezoplastyką stawu kolanowego, który poprzez wymianę zniszczonych elementów stawu eliminuje dolegliwości bólowe oraz przywraca utracone czynności tego stawu. W zależności od kondycji strukturalnej i funkcjonalnej kolana pacjenta, endoproteza kolana dobierana jest indywidualnie spośród szerokiej gamy rodzajów sztucznych stawów kolan.

Właściwa rehabilitacja po endoprotezie stawu kolanowego wprowadzana jest w przeciągu doby od zabiegu lub w miarę ustąpienia ostrej fazy pooperacyjnej, w celu możliwie szybkiego powrotu pacjenta do pełnej aktywności i ograniczenia powikłań krążeniowo-oddechowych i czynnościowych układu ruchu wynikających z unieruchomienia. Wcześniej prowadzone jest postępowanie przygotowawcze pacjenta.

Endoproteza stawu kolanowego – rodzaje

Rodzaje endoprotez stawu kolanowego można podzielić:

1. ze względu na zakres wymiany stawu na:

• endoprotezę totalną (całkowitą) – oznaczającą wymianę całej powierzchni stawowej kości udowej, piszczelowej i często rzepki;
• endoprotezę jednoprzedziałową – wymianę najbardziej zniszczonej powierzchni stawu po jednej stronie kolana;

2. ze względu na sposób mocowania protezy na:

• endoprotezę bezcementową – mocowaną bezpośrednio w kości;
• endoprotezę cementową – mocowaną za pomocą kostnego cementu;
• endoprotezę hybrydową – kiedy jeden element mocowany jest przy użyciu cementu, a drugi metodą bezcementową;

3. ze względu na stopień wiązania elementu piszczelowo-udowego na:

• endoprotezę niezwiązaną,
• endoprotezę półzwiązaną,
• endoprotezę zawiasową.

Rehabilitacja po endoprotezie kolana

Endoproteza stawu kolanowego u osób starszych to powszechny zabieg usprawniający, dlatego przy ustalaniu programu rehabilitacji należy brać pod uwagę nie tylko kondycję kolana i typowy ból kolana po endoprotezie, ale też występujące w wieku starszym choroby towarzyszące. Rehabilitacja rozpoczyna się jeszcze przed zabiegiem i polega na zwiększeniu siły, zakresu ruchu, nauki chodzenia o kulach i wykonywaniu czynności samoobsługi po operacji.

Właściwa rehabilitacja po endoprotezoplastyce stawu kolanowego rozpoczyna się w pierwszym tygodniu po operacji. Wówczas pacjent wykonuje ćwiczenia po endoprotezie kolana, m.in. napięcia izometryczne mięśni kończyny operowanej, ćwiczenia bierne, często przy pomocy automatycznej szyny CPM i ćwiczenia czynne pozostałych części ciała. Szczególną uwagę zwraca się na rehabilitację oddechową i wczesną pionizację podzieloną na etapy w zależności od kondycji pacjenta. Faza obciążania kończyny zależy od rodzaju endoprotezy kolana oraz reakcji organizmu na wysiłek, np. endoproteza połowicza stawu kolanowego rokuje lepiej i wywołuje mniej powikłań niż totalna.

W okresie całkowitej pionizacji poleca się dwie kule łokciowe do 5–6 tygodni i ćwiczenia rozciągające, szczególnie mięśni kulszowo-goleniowych oraz siłowe kończyn dolnych. Po 7 tygodniach wprowadza się ćwiczenia z oporem, trening chodu z jedną kulą łokciową, a po opanowaniu równowagi i odbudowaniu siły mięśni nóg odrzuca się kule. Rehabilitację ruchową urozmaica się z każdym tygodniem o stopień i różnorodność wysiłku fizycznego.

Indywidualne zalecenia po endoprotezie stawu kolanowego ustala fizjoterapeuta w oparciu o postępy rehabilitacji i aktualną kondycję zdrowotną.

Endoproteza stawu kolanowego – powikłania

Operacja endoprotezy kolana wiąże się również z ryzykiem wystąpienia powikłań, do których należą m.in.:

• opuchlizna po operacji endoprotezy kolana,
• ból po endoprotezie kolana,
• obluzowanie endoprotezy stawu kolanowego,
• zakażenia i bakteryjne infekcje ogólnoustrojowe,
• zwichnięcie endoprotezy, czyli wzajemne przemieszczenie się elementów protezy, złamania okołoprotezowe,
• chroniczne dolegliwości bólowe,
• zakrzepica żył głębokich, zatorowość płucna, uszkodzenia naczyń krwionośnych i nerwów,
• uszkodzenia elementów aparatu ruchu kolana, np. rzepki trzonów kości,
• bliznowce skóry,
• reakcje alergiczne na składniki endoprotezy czy składu chemicznego znieczulenia.