Pasożyty przewodu pokarmowego – mity o objawach i leczeniu

Jeśli masz psa lub kota, powinieneś się odrobaczyć, przyczyną alergii są pasożyty przewodu pokarmowego, a dzieci, które zgrzytają zębami, mają owsiki – to fakty czy mity? W internecie znajdziemy mnóstwo informacji o chorobach pasożytniczych. Kłopot w tym, że wśród nich jest wiele przekłamań. Z nimi rozprawi się ostatecznie nasz ekspert.

Pasożyty przewodu pokarmowego to problem powszechny – mit nr 1

W Polsce najczęstszą chorobą pasożytniczą jest owsica. Choruje na nią około 10 proc. dzieci, w niektórych środowiskach może nią być zakażonych nawet 40 proc. Druga w kolejności jest giardioza – do 10 proc. zakażonych w populacji dziecięcej (wg danych Państwowego Zakładu Higieny zapadalność w roku 2015 to 4,5 na 100 tys. mieszkańców). Glistnica i tasiemczyce to mniej niż 1 proc. zakażonych w naszej populacji. Pasożyty przewodu pokarmowego są źródłem zakażeń jedynie incydentalne. Skąd zatem często tak zawyżone dane? To może wynikać np. ze stawiania rozpoznania robaczyc bez potwierdzenia laboratoryjnego, z brania pod uwagę wyników uzyskanych za pomocą metod nienaukowych (biorezonans, metoda żywej kropli krwi) bądź z pomyłek diagnostycznych (częste mylenie pod mikroskopem jaj glisty ludzkiej z pyłkami roślinnymi).

Objawy robaczycy to najczęściej zgrzytanie zębami, kaszel, bladość skóry i podkrążone oczy – mit nr 2

Są to objawy niespecyficzne, które mogą się wiązać z wieloma innymi schorzeniami – nie tylko z robaczycą, czyli zarażeniem pasożytami. Mogą występować pojedynczo lub wspólnie podczas zakażenia pasożytami jelitowymi, ale w żaden sposób nie można tylko na tej podstawie przesądzać o ich obecności w organizmie. Na przykład, gdy pojawia się zgrzytanie zębami u dzieci, robaki nie muszą być jego przyczyną – najczęściej ten problem związany jest z nadmiarem bodźców, sytuacji stresowych w ciągu dnia, w ten sposób rozładowywane jest napięcie. Wśród możliwych przyczyn bruksizmu wymienia się także:

• skłonności rodzinne do takich zachowań,
• wady zgryzu,
• choroby w obrębie jamy ustnej, głowy i przewodu pokarmowego,
• zaburzenia neurologiczne i hormonalne.

Obecność pasożytów jelitowych odpowiada za nie tylko w niewielkim stopniu.

W przypadku ryzyka pojawienia się pasożytów przewodu pokarmowego, leczenie profilaktyczne będzie na miejscu – mit nr 3

Można rozważyć profilaktyczne podawanie leków u osób narażonych na stałą ekspozycję na pasożyty przewodu pokarmowego, np. owsiki w internatach. W innych przypadkach jest to postępowanie niezalecane ze względu na możliwe wystąpienie działań niepożądanych leków przeciwpasożytniczych. Na przykład dla albendazolu mogą być to:

• bóle i zawroty głowy,
• biegunka,
• bóle brzucha,
• wysypka,
• pokrzywka,
• zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych,
• rumień wielopostaciowy,
• zespół Stevensa-Johnsona.

W ten sposób zwiększa się również ryzyko narastania oporności na obecnie dostępne leki przy jednocześnie realnie dość niskim ryzyku bycia zakażonym (według raportów WHO Polska należy do krajów o rzadkim występowaniu chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego). Dodatkowo stosowane powszechnie leki w jednej dawce działają tylko na owsiki i glistę ludzką. Zdecydowanie najważniejsza jest profilaktyka, czyli przestrzeganie podstawowych zasad higieny (częste mycie rąk, dokładne mycie warzyw i owoców itp.).

Eozynofilia w badaniach krwi należy do typowych objawów robaczycy u dorosłych i dzieci – mit nr 4

Eozynofilia to zwiększenie w rozmazie krwi ilości eozynofilów powyżej 4 proc. Istnieje bardzo wiele przyczyn, dla których jest on charakterystyczna. Wśród nich, oprócz chorób pasożytniczych, wymienia się m.in.:

• choroby alergiczne,
• szkarlatynę,
• kolagenozy,
• choroby nowotworowe,
• stan po splenektomii,
• stan po radioterapii,
• zaburzenia immunologiczne,
• chorobę Addisona,
• eozynofilię polekową (np. po penicylinie, fenotiazynie).

Rozpoznanie zakażenia pasożytami jelitowymi tylko na podstawie stwierdzenia eozynofilii w surowicy krwi byłoby więc błędem i mogłoby skutkować opóźnieniem w diagnostyce i leczeniu innych poważnych chorób.

Pasożyty przewodu pokarmowego człowieka zawsze nasilają objawy alergii albo są jej przyczyną – mit nr 5

Na podstawie do tej pory przeprowadzonych badań naukowych w dalszym ciągu nie jest jasny związek między zakażeniami pasożytami przewodu pokarmowego a objawami alergii. W niektórych badaniach wykazano, że mogą one nasilać stopień ciężkości astmy czy objawów alergii, jak np. wysypek. W innych natomiast zaobserwowano, że osoby zakażone pasożytami rzadziej chorują na astmę i rzadziej cierpią z powodu alergii bądź też jej objawy są u nich znacznie mniej nasilone (co potwierdzałyby dane z krajów rozwijających się, gdzie infekcje pasożytnicze są bardzo częste, natomiast znacznie rzadziej rozpoznaje się alergie i astmę), podobny związek zaobserwowano również w przypadku chorób autoimmunologicznych (zapalenia jelit, stawów, cukrzyca t. 1 itd.). Jednocześnie obserwuje się negatywny wpływ masowego zakażenia na układ odpornościowy, co może wręcz skutkować zmniejszoną skutecznością szczepień ochronnych w krajach rozwijających się, z uwagi na upośledzoną reakcję immunologiczną przy zetknięciu się z antygenami obecnymi w szczepionkach.

Najczęstszym źródłem pasożytów przewodu pokarmowego są zwierzęta domowe, dlatego koniecznie należy odrobaczać osoby je posiadające – mit nr 6

Do gatunków pasożytów, które mogą współwystępować u ludzi i u zwierząt domowych, zalicza się: Giardia lamblia i Toxoplasma gondii, a także Toxocara canis i cati, które to jednak nie osiągają stadium osobnika dojrzałego, tylko pozostają w organizmie człowieka w postaci larw osiedlających się w tkankach. Nie jest zalecane rutynowe odrobaczanie ludzi mających zwierzęta domowe, jako że na żaden z tych gatunków nie działają typowo stosowane leki przeciwpasożytnicze podawane w standardowych dawkach. Możliwe jest także zakażenie tasiemcem psim (Dipylidium caninum), dochodzi do niego jednak tylko w przypadku połknięcia zakażonej pchły, co stanowi ogromną rzadkość. Najważniejsze jest pamiętanie o prawidłowych nawykach higienicznych, takich jak:

• częste mycie rąk,
• sprzątanie psich odchodów z trawników,
• zabezpieczanie piaskownic przed zwierzętami.

Koniecznie należy zadbać również o regularne odrobaczanie zwierząt domowych – zwłaszcza, gdy zauważysz wyraźne objawy robaczycy u psa.

W diagnostyce zakażeń pasożytami przewodu pokarmowego skuteczne jest badanie żywej kropli krwi – mit nr 7

Zgodnie z opinią Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych badanie żywej kropli krwi nie jest procedurą medyczną z zakresu diagnostyki laboratoryjnej, jest wykonywane przez osoby nieuprawnione, poza medycznym laboratorium diagnostycznym. Jako takie absolutnie nie może służyć do oceny stanu klinicznego pacjenta, a wszelkie wyniki uzyskane w ten sposób są niewiarygodne.

W diagnostyce i leczeniu zakażeń pasożytami jelitowymi skuteczny jest biorezonans – mit nr 8

W żadnych badaniach naukowych nie udało się udowodnić, by biorezonans miał wyższą skuteczność niż placebo. Jego rzekomy mechanizm działania został uznany za pseudonaukę (urządzenie nie jest nawet w stanie w rzeczywistości wykonywać pomiaru fal elektromagnetycznych).

Leczenie pasożytów przewodu pokarmowego powinno się odbywać przy pomocy leków ziołowych i homeopatii – mit nr 9

W chwili obecnej brak wystarczających danych w literaturze medycznej, które mogą być podstawą do stworzenia zaleceń dotyczących stosowania preparatów ziołowych w leczeniu zakażeń pasożytami. Niektóre z nich wydają się obiecujące, jednak konieczne są dalsze badania w celu określenia ich rzeczywistej skuteczności, odpowiedniego dawkowania i możliwych działań niepożądanych.

Brak jakichkolwiek rzetelnie przeprowadzonych badań naukowych, w których by wykazano, że preparaty homeopatyczne przewyższają swoją skutecznością działanie placebo. Teoretyczny mechanizm działania homeopatii nie ma żadnych podstaw naukowych, opiera się na wierze w ponadnaturalne właściwości zapamiętywania wody (w preparatach tych brak jest jakichkolwiek substancji aktywnych, po wielokrotnych rozcieńczeniach obecna jest jedynie sama woda).

Zawsze należy się odrobaczać całą rodziną – mit nr 10

Podanie leków przeciwpasożytniczych wszystkim domownikom jest uzasadnione tylko w niektórych przypadkach. Do takich zalicza się potwierdzone laboratoryjnie rozpoznanie u jednego z członków rodziny zakażenia owsikami lub lambliami.

Podsumowując, wydaje się, że o ile pasożyty jelitowe jak najbardziej są obecne w naszej szerokości geograficznej, o tyle ich występowanie nie jest aż tak częste, jak się powszechnie uważa. Dopiero po potwierdzeniu laboratoryjnym zakażenia pasożytem przewodu pokarmowego lub znalezieniu go lub jego fragmentów (np. członów tasiemca) w kale, lekarz powinien wdrożyć odpowiednie leczenie.

Źródło:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2754014/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2851163/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4658430/